Geçen hafta ABD’nin Almanya’yı Rus doğalgazından koparmasının sanayi malı ihracatıyla büyümeye dayanan Alman ekonomik modeline ağır darbe vuracağını yazmıştım. Şunu da belirteyim ki bu meselenin kısa vadede Rusya-NATO arasında uzlaşmaya varılmasıyla çözüme kavuşması ihtimali çok düşük çünkü gördüğümüz süreç ABD’nin Ukrayna’nın bağımsızlığını korumaya çalışmasından ibaret değil. Süreç Wolfowitz doktrini doğrultusunda ABD’nin rakip hegemonlar olarak Rusya ve Çin’i bertaraf etmeye çalışması, yani üst düzeyde stratejik; dolayısıyla taktik gelişmeler bu süreci durdurmaz. Bu bağlamda Rusya ile enerji alanında, Çin’le de ekonomik olarak çok fazla entegre olan Avrupa’nın bu ilişkilerinin mümkün olduğunca zayıflatılması ve yeniden ABD/NATO yörüngesine sokulması gerekiyor.
Bu durumun ne gibi sonuçları olabilir? Orta vadede Almanya sanayisini kısmen başka ülkelere kaydırmak zorunda kalır. Bu kaydırma için ilk adaylar enerji-yoğun sektörler ve ağırlıklı olarak ihracata çalışan tesisler. Almanya’nın en büyük ihracat kalemi otomotiv, en çok ihracat yaptığı ülke ise ABD olduğu için Almanya’nın bazı otomotiv tesislerini ABD’ye kaydırması şaşırtıcı olmaz. Almanya’nın çok sayıda sanayi tesisine sahip olduğu Doğu Avrupa ülkeleri ise artık cazip bir seçenek olamaz çünkü onlar da en az Almanya kadar Rus doğalgazına bağımlı. Buna karşılık özellikle ileride Azerbaycan doğalgazının yanı sıra Türkmenistan ve Kazakistan doğalgazı da Türkiye’ye ulaştığı takdirde Alman sanayisinin bir bölümü de Türkiye’ye kayabilir. Almanya’nın zaten uzun yıllardır kamyon ve otobüs fabrikaları var, Türkiye’de iş yapma konusunda tecrübeli. Türkiye bu konuyu takip etmeli.
Almanya enerji sıkıntısına sanayisini kısmen başka ülkelere kaydırarak çözüm bulsa bile eski ekonomik gücüne kavuşamaz. Fabrikalar başka ülkelere gittiğinde kârlar olduğu gibi Almanya’ya aktarılsa bile katma değerin geri kalanı (işçi ücretleri ve kiralar) ev sahibi ülkelerde kalacak. Bugün Almanya’dan tedarik edilen birçok girdi ve hizmet de ev sahibi ülkelerden sağlanacak. İhracatı azaldığı için döviz girdisi düşecek. Bu yüzden Almanya’nın ekonomik gücünün irtifa kaybetmesi kaçınılmaz.
Öte yandan zayıflayan Almanya zayıflayan Avrupa Birliği ve Avro demek. AB sanayi üretiminin yüzde 27’si Almanya’dan geliyor. Diğer büyük ülkelerden İtalya’nın payı yüzde 16, Fransa’nın yüzde 11, İspanya’nın ise yüzde 8. Daha önemlisi, Almanya AB bütçesine en büyük net katkıyı yapan ülke. Almanya’nın tek başına AB bütçesine yaptığı net katkı (EUR 17 mia) İtalya ve Fransa’nın AB’ye yaptığı toplam ödemeden (EUR 14 mia) daha büyük. Avro’ya gelirsek son 10 yılda Avro’nun istikrarlı bir para birimi olmasındaki en büyük etken olan Avro bölgesinin cari fazlası Almanya’nın büyük cari fazlasından kaynaklandı. Nitekim geçen nisanda enerjisi sıkıntısından ötürü Almanya’nın cari fazlası çok küçülünce Avro bölgesinin cari hesabı açık vermeye başladı.
Avro’nun selameti açısından daha da önemlisi ise sistem içindeki (2010 Avro/PIGS krizinde batma noktasına gelen) zayıf ülkelerin mali yükünün yüzde 80’ini Almanya’nın taşımakta olması. 2008 küresel krizinin yol açtığı çalkantıda bozuk mali yapıları yüzünden mali itibarlarını kaybeden İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan’ın devlet tahvilleri 2010’dan beri Avrupa Merkez Bankası tarafından satın alınıyor. Fakat AMB bunu karşılıksız para basarak değil, güçlü üyelerin sisteme yaptığı katkıyla finanse ediyor. Bu sebeple bugün Almanya’nın Avro sisteminden EUR 1.3 tr alacağı var. Bu destekten yararlanan zayıf ülkelerin görünür gelecekte mali dengelerini düzeltip bu parayı Almanya’ya ödemeleri mümkün görünmüyor. Tam tersine, Fed’in ve AMB’nin finansal şartları her geçen gün daha da sıkılaştırdığı mevcut ortamda bu ülkeler daha yüksek faizle borçlanmak zorunda kalacakları için mali dengeleri daha da bozulacak, Almanya’dan daha çok destek isteyecekler. Ne var ki Almanya da artık eski Almanya değil. Dış ticaret fazlasının küçülmesiyle büyümekte zorlanacak bir Almanya bu yükü daha uzun süre taşıyamaz. Demek ki çanlar sadece Almanya için değil Avro için de çalıyor!
