Yüzyılımızın en önemli sosyalist düşünürlerinden birisi olan York Üniversitesi (Kanada) ekonomi ve siyasetbilimi profesörü Leo Panitch’i 19 Aralık günü yetmiş beş yaşındayken yitirdik. Panitch Hoca 1985’ten bu yana Socialist Register dergisinin eşeditörlüğünü yürütmekte ve küresel kapitalizm ve sosyalist hareketin gelecekteki tasavvurları üzerine yüzlerce makale, kitap ve söyleşi ile geleceğimize ışık tutan bir dev entelektüel olarak tanınmaktaydı. Ülkemizde de Barış Akademisyenleri hareketinin yılmaz savunucuları arasında yer almış idi.

Panitch, küreselleşme diye anılan ve bir “uygarlık projesi” diye tanıtılan projenin aslında emperyalizmin yeni bir biçimi olduğunu ısrarla savunuyor ve özü itibarıyla Amerika’nın “enformel” olarak arka planda durarak, ticaret ve finansal yatırım bağlantılarını kendi hegemonyasını pekiştirecek stratejik çıkarlarına göre düzenlemekte olduğunun altını çiziyordu.

Panitch, üniversiteden yakın arkadaşı Sam Girdin ile birlikte kaleme aldıkları Küresel Kapitalizmin İnşası başlıklı kitaplarında küreselleşmenin yeni-emperyalizm aşamasında gelişmiş kapitalist metropoller, ulusötesi şirketler ve uluslararası finans kapital, bir kolektif güç olarak, üçüncü dünyanın azgelişmiş ekonomilerini tahakkümü altına alma savaşımı içinde olduğunu vurguluyorlardı. Bu inşa süreci Samir Amin ve Prabhat Patnaik gibi iktisatçılar tarafından da “kolektif emperyalizm” diye tanımlanmaktaydı. Panitch ve Girdin’e göre söz konusu yeni emperyalist küreselleşme sürecinin yürütücülüğünü Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya Bankası üstlenmiş durumdaydı.

Leo Hoca, 15 Ocak 2020’de Jacobin dergisinde yayımlanan “Uzun Dönemde Demokratik Sosyalizm Seçeneği, Biricik Seçeneğimizdir” başlıklı söyleşisinde, emeğin kitlesel hareketlerinin yirminci yüzyılda dünyamızı birçok alanda değişime uğratabildiği ancak günümüzde sermayenin gücünü aşmaya yeterli olmadığı gerçeğinin altını çizmekteydi. Bu söyleşisinde gezegenimizin yirmi birinci yüzyılında insanlığın kurtuluşunun ancak yeni bir demokratik sosyalizmin kurgulanmasıyla mümkün olacağını savunuyordu.

Panitch’e göre bu dönüşümün inşası için hemen şimdi, acilen, atılması gereken adımlar,

1) Bankaların (ve finansal sistemin) kamulaştırılması, finansal sistemin özünde kamusal hizmet sunan aracılar olarak örgütlendirilmesi,

2) Çalışanların tasarruflarını kapitalizmin küresel kumarhanelerinde fon akışı olarak kullanan bireysel emeklilik sistemleri yerine, herkese açık ve kamusal bir kurum biçiminde kurgulanan emeklilik hakkı ve

3) Eğitim, sağlık, ulaştırma gibi emekçileri doğrudan ilgilendiren temel hizmetlerin, kapitalizmin kâr dürtülerine dayalı piyasa kararları tarafından değil, planlı kamu hizmeti olarak sunulmasına dayandırılmalıydı.

Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Planlama

Leo Panitch’in savları, küresel kapitalizmin “çalış, borçlan, tüket; her ne pahasına tüket” çılgınlığı altında yetişmiş ve küresel ve yerel medyanın “piyasaların alternatifi yoktur” dogmalarıyla koşullandırılmış genç nesiller için birer ütopya olarak görülmesi doğaldır. Ancak elbette unutmayalım ki geleceğin ütopyalarını kurmanın insanlığın yeni nesillere aktaracağı en önemli değerler olarak görmek zorundayız.

Nitekim, geçen hafta sonu, tam da Leo Hoca’nın vefatı haberini aldığımız 19 Aralık günü, Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Planlama grubunun Güz Konferansları dizisinin dokuzuncusu, “Dijital Gelecek: Ütopyalar, Distopyalar” başlığı altında “Teknolojik gelişme ile birlikte ütopyalar düşünmek mümkün mü” sorusunu tartışmaktaydı. Gamze Yücesan Hoca’nın moderatörlüğünde, Anıl Aba ve Özgür Narin bizlere teknolojik gelişmenin emekten yana tasarımlarının neler olabileceği konusunu iki saat boyunca sunuyorlardı.

Gamze Yücesan’ın sunumunun başında, grubun lider hocası Profesör Bilsay Kuruç Hoca’ya dayanarak aktardığı üzere, “60’lar ve 70’ler o dönemin nesilleri için bir düş sahibi olabilme yılları olarak geçti.” Bilsay Hoca, yeni nesillere gerçekleştirilebilir bir ütopyanın sahibi olmayı öğütlemekteydi.