“Gerçekten de acı çekeceksen, bu, yazdıklarından değil yazma biçiminden olsun (…) Yazdığım her tümceyle bir öncekinin eksikliklerinin ve boşunalığının doğrulanması; gerçekleşmeyi bekleyen düşünce ile o korkunç boy ölçüşme…”

Andres Fava’nın Güncesi, topu topu yüz sayfalık bir kitap. Adı günce ama roman, şiir, deneme, inceleme, hepsi. Julio Cortázar, ilk romanı El Examen’i yazarken kahramanının ağzından notlar almış, onunla diyaloğa girerek etik, estetik ve yazınsal sorunlara değinmiş. Fava’nın kurmaca yaşamını kendi hayatının izdüşümleriyle yeniden kurgulayarak kendini de kurmacaya dönüştürmüş. Gizlemiyor: “Yazmak başkasının yerine geçmek, yerini tutmak değil mi” diyor.

Günce düşler, düşünceler, okumalar, gözlemler ve duygularla akıp gidiyor. Belli bir olay örgüsü yok. Cortázar’ın daha sonra yazdıklarında da görülecek izlekler, sanatsal yetkinlik arayışı ve geçen zamanın yarattığı umarsızlıkla ilerliyor. Eserin okurda hayranlık uyandıran yanı ise metnin öznelliği ve dil özgünlüğü.

***

Peron yönetimine aldığı tavır, Cortázar’ın 1951 yılında Arjantin’i terk ederek Fransa’ya gitmesine neden oluyor. Kitap bu gidiş eşiğinde yazılmış. Yazarın siyasi çatışması metindeki iç çatışmalara da yansımış. Yer yer ironik, yer yer hüzünle dokunmuş bir örgü oluşturmuş:

“…yazarak dikkatimi boşluğa düşmekten kurtarıyorum; başka bir eylem ya da toparlama yolu bilmiyorum. Bana kalırsa (çoğumuz gibi) ben boşluğun suçlu vicdanıyım; hiçliğin bedeli. Ya da ben boşluğu yaratıyorum, çevremde oluşturup duruyorum onu. (…) Şöyle ya da böyle, ona karşı direniyorum, havadan kanatları karşısında kapanıyorum. Ama onun tam da öyle olmasını istediğini biliyorum, benim ona karşı durmamı istediğini / artık işine yaramayacağım, gücümün tükendiği güne dek. / O günü şimdiden açıkça görebiliyorum. (…) umutsuzluk öyle bir yere varacak ki, artık yaratıcılığı tetiklemez olacak. / Boşluktan esen yel açık pencereden içeri dolacak, orada kimse olmayacak.”

***

Sek Sek, 62 Maket Seti, Mırıldandığım Öyküler gibi eserlerinden tanıdığımız yazar için Neruda; “Cortázar okumamış olmak sinsi ve ölümcül bir hastalıktır. Hiç şeftali yememiş olmak gibidir” demişti. Öyle, ve tüm kitapları gibi bu da dönüp dönüp okunacak benzersiz bir başucu kitabı. Sözü ona bırakalım:

“…bu nasıl söylenir bilmiyorum: yaşamım ve kendimin iki ayrı şey olduğunu duyumsarım ve keşke yaşamı sırtımdan bir ceket gibi çıkarabilsem derim, bir iskemlenin arkasına asabilsem bir süre, bir düzlemden ötekine atlayabilsem, tek tip ve hep süren bir aktarıma kaçabilsem. Sonra onu yeniden sırtıma geçirsem ya da başka bir tane arayabilsem. Yalnızca tek bir yaşamımızın olması ya da yaşamın yalnızca tek bir biçimde sürüp gitmesi öylesine usanç verir ki. Olaylarla ne denli dolarsa dolsun, (…) ne denli güzelleştirilirse güzelleştirilsin kalıp hep aynı, o tek kalıp: on beş yıl, yirmi beş yıl, kırk yıl - geçit.”

***

Notos Kitap / 2007

Çev: Ayşe Nihal Akbulut