Sanat, insanın doğaya ve yaşama kattığı yaratıcı bir çabadır. Toplumsal gelişmeyle etkileşimi sanatın toplumsal bir çaba olmasını da getirir. Sanat, yoğunlaştırılmış ve seçilmiş yaşamların ve düşlemelerin estetikle yoğrulup imgelerle yeniden canlandırılması olarak insani boyutu yakalayıp yaratan bir eylemdir. Yaşamı ve gerçekliği, birey ve toplum boyutlarıyla kavrayıp maddi (dışsal) ve manevi (içsel) yönleriyle süzerek sanat haline getiren sanatçı, yaşama güzellik katmanın sevdasını yaşayan insandır.
İnsani duyarlılığa eklenen sanatçı duyarlılığı, insanın doğaya egemen oluşunun, yaşamın karanlıklardan aydınlıklara taşınmasının anlatımıdır. Mağaralardan, göçebelikten, kölelikten kurtulma savaşını veren insan, her çeşit duyarlılığını sanatla bugüne aktarırken, kendisinin aydınlanma-aydınlatma tarihini sunduğunun da bilincindedir. Bu bilinç, kendiliğinden sanatın temeli olur. İnsan, insanı ezmekte, sömürmekte, karanlıklara hapsetmekteyken sanat inat eder. Çünkü sanat, yaşamın ve insanın güzelleşmesini ister. Aydınlık-karanlık savaşımında sanat, aydınlığın yanındadır, aydınlıktır...
Bugün sanatı insansız bir kanala çeken, sürükleyen zorba ve bağnaz karanlık, “yeni bir düzen” sunuyor. “Yeni yaşam biçimi” diyor adına. Önerilen, egemen kılınmak istenen yaşam biçimi; insanın kendine hapsedildiği, piyangolara, kazıkazanlara, loto-totolara, sosyal yardımlara bel bağladığı bir çirkinlikle geliyor karabasan gibi. Borsaya, reklama, vitrinlere, süse, medyaya, stadyuma, paraya, “parası olan yaşasın”a tutsak etmek istiyor insanı.
Sanat, insansızlığa sürükleyen bu yaşama biçimine karşı çıkıyor, karanlıklaştırılan yaşamı, insanlığın götürüldüğü yeni düzeni, sanatın aydınlık onuruyla reddediyor. Öfkenin ve vicdanın çığlığı da olan sanata yakışan, insandan ve aydınlıktan yana olmaktır, insansızlığa hayır demektir.

Sanat için birkaç kaynak
Aydınlarımızın inat eden, sanatı güzelleyen, karanlığa karşı durduklarını gösteren çalışmaları, hayır deme cesareti gösterenlerin besleneceği, son yıllarda çoğalan değerli kaynaklardır. Bunlardan yalnızca birkaçını anımsatacağım:
İsmail Tunalı, Bedrettin Cömert, Vecihi Timuroğlu’nun Estetik; Afşar Timuçin’in Estetik Bakış, Estetikte Anlam ve Yorum; Cengiz Gündoğdu’nun Gerçekçiliğin Estetiği, Estetik Kalkışma; Onur Bilge Kula’nın Eleştirel Aydınlanma ve Sanat, Hegel Estetiği ve Edebiyat Kuramı, Estetik ve Edebiyat…

Doğan Kuban
Sanat tarihi, estetik, mimarlık, kentleşme, çağdaşlaşma konularında Cumhuriyet ve Bilim ve Teknoloji’deki yazılarıyla yaşama ışıklarını gönderen Doğan Kuban’ı yazmadan olmaz. Faruk Şuyun’un hazırladığı Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Cumhuriyet Çınarı adlı yapıtta emeğinin ayrıntılarını bulabileceğimiz Kuban’ın onlarca yapıtından bir kısmının adını anımsatıyorum:
Kendini Öğrenemeyen Toplum, Yarını Baştan Tanımlamak, Umutsuzluk Yakışmaz, Gelecek, Sanat Mimarlık Toplum Kültürü Üzerine Makaleler, Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları, Batıya Göçün Sanatsal Evreleri, Çağdaşlaşma Sancıları: Cehaletten Kavramlara Kavramlardan Kurumlara, Çağdaş Bir Gelecek İçin, Türkiye’nin Bağımsızlık Savaşı...

*

TÜYAP İzmir Kitap Fuarı’nda bugün Cumhuriyet Kitapları (13.00-14.00) ve Telgrafhane Yayınları’nda (14.30-16.00), yarın Bilgi Yayınevi (12.00-14.30) ve Cumhuriyet Kitapları’nda (14.30-15.30) kitaplarımı imzalayacağım. Yarınki panelde (15.30-16.30) Yüksel Pazarkaya, İnci Aral ve Gönül Çatalcalı ile “Hidayet Karakuş’un Romancılığı”nı konuşacağız.