Kurucu ve kurulmuş iktidar - Av. Erol Türk
Olaylar Ve Görüşler
Son Köşe Yazıları

Kurucu ve kurulmuş iktidar - Av. Erol Türk

17.05.2024 04:00
Güncellenme:
Takip Et:

Anayasalar bir toplumun ana kuruluşunu düzenleyen temel yasalardır. Devletin hukuki ve siyasi statüsü anayasa ile belirlenir. İnsan hak ve özgürlükleri anayasa ile güvence altına alınır. Bu nedenle anayasalar olağan yasalardan farklı usul ve şekillere uyularak kabul edilir, değiştirilir ve yürürlükten kaldırılır. Anayasalar, yasama organı tarafından hazırlanan ve yürürlüğe konulan yasalardan üstündür. Bu üstünlüğün iki önemli sonucu ve güvencesi vardır ki bunlardan biri kurucu iktidar ile kurulmuş iktidar, diğeri ise devletin her türlü eylem ve işlemleri ile yasaların anayasaya uygunluğunun denetlenmesidir.

HALKIN İRADESİ

Devleti kuran, onun ilk hukuki ve siyasi teşkilatı, görev ve sorumlulukları hakkında kurallar getiren iktidar, asli kurucu iktidardır. Türkiye Cumhuriyeti kazanılan ulusal kurtuluş savaşı sonucu kurulmuş, özgür ve tam bağımsız, demokratik, laik sosyal bir hukuk devletidir. Asli kurucu iktidar tarafından kabul edilen 1924 Anayasası ile devletin hukuki ve siyasi statüsü belirlenmiştir. Kurucu iktidar tarafından görev ve yetkileri düzenlenen devlet organları ise kurulmuş iktidardır. Cumhurbaşkanı, TBMM, bakanlar ve Bakanlar Kurulu kurulmuş iktidarı temsil eder. 1961 ve 1982 anayasaları kuruculuk iktidarının devredildiği kurucu meclisler tarafından hazırlanmış, halkoyuna sunulmuş ve kabul edilmiştir. Egemenliğin kaynağı, bir şahsın iradesine değil bizzat halkın iradesine dayanmaktadır. Kısaca asli kuruculuk hakkının asıl sahibi halktır.

Asli kurucu iktidar, daha önce mevcut bir anayasa ile sınırlanmamış olan özgür, bağımsız bir kuruculuk hakkına sahiptir. Kurulmuş iktidar ise asli kurucu iktidar tarafından yapılan anayasa ile onun lafzı ve ruhuyla bağlıdır ve mutlak kuruculuk yetkisi yoktur. Böyle olması doğaldır. Aksi takdirde kurucu iktidar ile kurulmuş iktidar arasında hukuki yönden bir fark kalmayacağı gibi kurulmuş iktidar siyasi yönden anayasa ile kurulmuş olan devletin varlığını tehlikeye düşürecek eylem ve işlemler yapabilir. Bizim anayasamız katı anayasadır. Belli şekli kurallara uyulmak suretiyle değiştirilebilir. Aksi halde anayasanın üstünlüğü ilkesine aykırı olarak yapılan değişiklik veya yeni bir anayasa hukuken yoklukla malul sayılmak gerekir. Kurulmuş iktidar, anayasanın değiştirilemez maddeleri ile ilgili emredici kurallarına uymak zorundadır.

EGEMENLİĞİN KULLANIMI

Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına ve başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan milli, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir derken kendisine egemen olan ruhu da ifade etmektedir. Egemenliğin kullanılması bir kişiye, bir zümreye veya bir sınıfa bırakılamaz hükmü de emredicidir. Kuvvetler ayrılığı yerine kuvvetler birliğini tercih eden ve parlamenter sistemi dışlayan değişiklikler, kurucu iktidar tarafından hazırlanan anayasanın lafzına ve ruhuna, dolayısıyla anayasaya aykırıdır, yoklukla maluldür.

AKP genel başkanı daha demokratik bir anayasaya ihtiyaç olduğunu söylemekte ancak mevcut anayasanın hiçbir kuralına uymadığı için inandırıcı olmaktan uzaktır. Ülkemizin yeni bir anayasadan çok kuvvetler ayrılığına, bağımsız yargıya ihtiyacı vardır. Siyasi iktidar, mevcut anayasaya uymalı ve kurucu iktidarın açık iradesi olan anayasanın ilk dört maddesi dahil, demokratik, laik, sosyal hukuk devleti ilkesi ile Atatürk ilke ve devrimlerini yok sayan gerici, otoriter, kuvvetler ayrılığını tamamen ortadan kaldıracak yeni bir anayasa hazırlığından vazgeçmelidir. Seçim kazanan siyasi iktidar, anayasaya göre asli kurucu iktidar karşısında kurulmuş iktidardır ve asli kurucu iktidara ait yetkileri kullanarak yeni bir anayasa yapamaz. Anayasanın 87’nci maddesi TBMM’ye yeni anayasa yapma görev ve yetkisi vermez. Dolayısıyla yeni anayasa yapamaz. Yaparsa o anayasa hukuki, ahlaki ve meşru bir anayasa olmayacağı gibi yoklukla malul bir anayasa olacaktır. Başta meclis başkanı olmak üzere mecliste temsil edilen siyasi partilerin yeni anayasa görüşmeleri yapması anayasaya aykırıdır ve anayasayı ihlal suçunu oluşturmaktadır.

Yazarın Son Yazıları

Hayvancılıktaki yol ayrımı - Gülay Ertürk

Türkiye bugün hayvancılıkta çok kritik bir eşiğe geldi.

Devamını Oku
19.12.2025
Devlet ve kalkınma Okan Toygar’ın - Bilin Neyaptı

Bir ülkede ekonomi yönetiminin temel hedefleri verimlilik ve adil bölüşümdür.

Devamını Oku
18.12.2025
Programda işçinin adı yok - Engin Ünsal

CHP 39. Olağan Kurultayı’nda tüzük değişikliği yaptı ve iktidar programını kabul etti.

Devamını Oku
17.12.2025
Yargı öyküleri - Ziya Yergök

Yıllar önce, 5 Ocak 1982’de Çetin Altan’ın Milliyet gazetesindeki “Şeytanın gör dediği” adlı köşesinde “Eski (Mahkeme Koridorları) sütununa özlem” başlıklı yazısında yer alan, bir ceza avukatının “Oturum” adlı anı kitabından alıntılanmış ilginç bir yargı öyküsüne değinmek istiyorum.

Devamını Oku
17.12.2025
Devletçiliğe dönebilmek... - Kemal Onur

Demokratik ve laik sosyal hukuk devletimizin kurucu lideri Atatürk’ün yönetimi döneminde; ülkemizin ulusal çıkarı açısından bilimsel anlayış ve duyarlı bir bilinçle, iç ve dış sermaye şirketlerinin çıkarları için vahşi madenciliğe kesinlikle fırsat verilmemiştir!

Devamını Oku
17.12.2025
Bu çığlığı duyun! - Mustafa Gazalcı

MESEM, Milli Eğitim Bakanlığı’nın sözde mesleki teknik eğitim merkezleri uygulaması.

Devamını Oku
16.12.2025
ABD’nin esnek realist stratejisi - Nejat Eslen

11 Eylül’ün hemen sonrasında ABD, tek kutuplu dünya düzeninin verdiği cesaretle küresel egemen güç olmanın hayallerini kuruyordu.

Devamını Oku
16.12.2025
Çağdaşlık yolunda bir ömür - Hüseyin Karataş

Çağdaşlık eksikliğine ve dokunulmazlara dokunan sevgili hocam Prof. Dr. Türkan Saylan...

Devamını Oku
13.12.2025
Geleceğin savaş alanı, Türkiye ve Karadeniz - Doğu Silahçıoğlu

“Erken Cumhuriyet dönemi”nde (1923-1938) savunma sanayisindeki gelişmeler Türkiye’yi; başta uçak olmak üzere harp silah araç gereçlerinde dış satım yapan bir ülke konumuna getirmişti.

Devamını Oku
12.12.2025
Gençlik MESEM’den büyüktür - Kaan Eroğuz

AKP iktidarı tarafından 2016 yılında örgün ve zorunlu eğitim kapsamına alınan mesleki eğitim merkezleri (MESEM), çocuk işçiliğinin yaygınlaşmasında ve “kurumsallaşmasında” kritik bir rol oynuyor

Devamını Oku
12.12.2025
Komisyonda emekçinin adı yok - Şükrü Karaman

Milyonlarca emekçinin yeni ücrete ilişkin alacağı kararı merakla beklediği Asgari Ücret Tespit Komisyonu çalışmalarına yarın başlayacak.

Devamını Oku
11.12.2025
İnsan onuru ve demokrasi - Ayşe Atalay

TDK sözlüğünde “onur” kavramı insanın kendisine karşı duyduğu saygı olarak tanımlanıyor.

Devamını Oku
11.12.2025
Karadeniz’de neler oluyor? - Can Erenoğlu

Dünyanın en güvenli ve istikrarlı denizi Karadeniz dünyanın en tehlikeli deniz alanına mı dönüştürülüyor?

Devamını Oku
10.12.2025
Gelir adaletsizliği tırmanıyor! - Devrim Onur Erdağ

Türkiye'de emeğin değeri uzun zamandır siyaset meydanında sıkça dile getirilen bir konu.

Devamını Oku
10.12.2025
Erdoğan’ın 2005’teki hayalleri - Kadir Serkan Selçuk

Yıl 2005. Dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, o dönem henüz el konmamış olan Sabah gazetesinin 20. kuruluş yıldönümü için gazeteye bir yazı yazmıştı.

Devamını Oku
09.12.2025
Yeni feodal çağ ve dijital baronluk - Doğan Sevimbike

Yanis Varoufakis’in No Kings Means No Barons başlıklı yazısı, çağımızın ekonomik ve siyasal düzenini “yeni bir feodalizm” olarak niteliyor.

Devamını Oku
09.12.2025
‘Kırkyama’ siyaset… - Prof. Dr. Utku Yapıcı

Türk siyasetinde son yıllardaki en ilginç gelişme siyasi kimlikler düzleminde yaşanıyor.

Devamını Oku
08.12.2025
Terörist başının ayağına gitmek... - Hatice Topçu

Ulus devletler; tarih bilinci, ortak coğrafya ve dil birliğine dayanır.

Devamını Oku
08.12.2025
Çocuklarımız artık kimsesiz mi? - Özgür Hüseyin Akış

Cumhuriyetin kuruluş yıllarında söylenmiş bir cümle hâlâ kulaklarımızda çınlar:

Devamını Oku
07.12.2025
Çözüm mü, çözülme mi? - Ülgen Zeki Ok

Emperyalist güçlerin Ortadoğu’daki kirli emellerinin önündeki en büyük engel olan Atatürk’ü Türk halkının yüreğinden söküp atmak, yani öldürebilmek için bir gri propaganda yöntemi uyguluyor.

Devamını Oku
06.12.2025
Tek Çin ilkesi - Wei Xiaodong

Türkiye’de Çin’in Tayvan bölgesi yaygın olarak bilinse de bu bölgeye ilişkin tarihi ve siyasi bilgiler genellikle sınırlı kalmaktadır.

Devamını Oku
05.12.2025
Cumhuriyete sahip çıkma konuşması: Atatürk’ün ‘Bursa Nutku’ - Hamdi Yaver Aktan

Mustafa Kemal Paşa, 3 Şubat 1933 akşamı İzmir Kordon’daki köşkte akşam yemeği sırasında Bursa’daki olayı öğrenir.

Devamını Oku
03.12.2025
Demokraside seçilenler özgür olmalı - Hüseyin Mert

Demokrasi; çağdaş yaşamın, mutluluğun, ekonomik kalkınmanın ve her türlü gelişmenin önkoşulu, altyapısı ve temelidir.

Devamını Oku
03.12.2025
İktidarın eğitimdeki U dönüşleri - Nazım Mutlu

Siyasal yaşamının toplamı çeyrek yüzyılı bulan iktidar partisinin kısa tarihi, sayısız U dönüşleriyle doludur.

Devamını Oku
03.12.2025
Tekke ve zaviyelerin kapatılması - Doç. Dr. Hüner Tuncer

Tekkeler ve zaviyeler, İslamdaki tarikatların dinsel tören, toplantı ve eğitim yerleridir.

Devamını Oku
02.12.2025
Suyun akışını sürdürmek - Dr. Anıl Yıldırım Poyraz

“Su ateşe galiptir ancak bir kaba girerse ateş onu kaynatıp yok eder.” - Mevlana

Devamını Oku
02.12.2025
21.yüzyılda Türkiye’de sosyal demokrasi - Halil Sarıgöz

Sosyal demokrat partilerin tarihsel serüvenine baktığımızda, parti programlarının yalnızca birer teknik metin değil; toplumun yönünü, siyasal aklın niteliğini ve iktidar imgelemini belirleyen kurucu belgeler olduğunu görürüz.

Devamını Oku
01.12.2025
Gıda güvenliği sistemimiz alarm veriyor - Adnan Serpen

Gıda yaşam için olmazsa olmazdır ancak kirlenirse hastalığa, hatta ölüme bile neden olabilmektedir.

Devamını Oku
01.12.2025
Buğra Gökce, Silivri'den Cumhuriyet'e yazdı

Otuz altıncı pazar...

Devamını Oku
29.11.2025
İhanetin adı barış olamaz… - Erol Ertuğrul

Güzel yurdumuzda 23 yıldır uygulanan politikalarla, üniter devlet yapımıza ve Cumhuriyetimizin kuruluş anlayışına uymayan görüşler seslerini yükseltmeye başladı.

Devamını Oku
29.11.2025
İmralı ziyareti ve TBMM - Hüseyin Özkahraman

Türkiye’de “Kürt meselesi”, etnik kimlik tartışmalarını aşan; devlet-toplum ilişkilerini, siyasal katılım biçimlerini, demokratikleşme dinamiklerini ve meşruiyet tartışmalarını doğrudan etkileyen çok katmanlı bir olgudur.

Devamını Oku
28.11.2025
İddianame hukukla bağlı mı? - Doğan Erkan

İmamoğlu iddianamesi başından beri hukuk dili yerine tercih edilen siyasal retoriğiyle, delil boşluğuyla, rivayet anlatımlarıyla tartışılıyor.

Devamını Oku
28.11.2025
Kurucu felsefeye dönüş - Mehmet Tomanbay

Son açıklanan TÜİK verileri enflasyon, işsizlik ve derinleşen yoksulluğun gittikçe büyüyen sorunlar olduğunu göstermektedir.

Devamını Oku
27.11.2025
Seçimin sakatlanması - Cihangir Dumanlı

Anayasamızın 2. maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti demokratik bir devlettir.

Devamını Oku
27.11.2025
İmralı vesilesiyle CHP dövmek - Esat Aydın

İmralı vesilesiyle CHP dövmek - Esat Aydın

Devamını Oku
26.11.2025
Eğitim sürecinde öğretme ve öğrenme - Cihat Karaali

Geçmişte eğitimciler yalnızca öğretmen değillerdi.

Devamını Oku
26.11.2025
Düzensiz dünya nereye gidiyor? - Nejat Eslen

Yeni bin yılın ilk yüzyılının ilk çeyreği yakında bitecek.

Devamını Oku
26.11.2025
Radbruch formülü ve Türkiye bağlamı - Başar Yaltı

Daha önce bu sütunlarda yayımlanan “Adaletsizliği Görmek” (Cumhuriyet, 07.11.2025) başlıklı yazımızda; adalete giden yolun adaletsizliği görmekten geçtiğini, bir hukuk düzeninde karar veren konumundaki tüm görevliler ile hukuk normlarını uygulayan tüm yetkililerin adaletsizliği görmek, önlemek ve adaleti yerine getirmekle görevli olduklarını, adaletsizliği görme yetisine sahip olmayanların yargıç ve savcı yapılmaması gerektiğini belirtmiştik.

Devamını Oku
25.11.2025
Türkiye Araf’ta - Gani Işık

Şimdilerde Türkiye’ye bir hal oldu; Cumhur İttifakı, İmralı ile hemhal oldu.

Devamını Oku
25.11.2025
Öğretmenim, canım benim! - Duran Güldemir

24 Kasım Öğretmenler Günü’nün anlamını ve önemini anlatmak için söylenecek çok söz var elbette ancak Ceyhun Atuf Kansu’nun “Dünyanın Bütün Çiçekleri” şiirinin bu dizeleri sanki bir başka söze gerek yoktur der gibi derin bir duygusallık içine sürüklemektedir bizi.

Devamını Oku
24.11.2025