Ekonomiyi ayağa kaldırmak için önceliği “vatandaşa acı ilaç vermekte gören” Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, geçen hafta da kamuya yönelik tasarruf hazırlıklarını açıkladı. Buna göre satır arasında kalan önemli bir duyurusu vardı Şimşek’in: Kamu İhale Yasası değişiyor!
Bu değişimle “Kamu ihale mevzuatı uluslararası norm ve standartlara uyumlu olacak şekilde güncellenecek. Kamu alımlarına yönelik harcamalar tasarruf odaklı olacak. Kamu alımlarında ortaya çıkacak zararların önlenmesi için her türlü adım atılacak.”
Kamu ihaleleri 22 yıllık AKP iktidarında; şatafata, gösterişe, saraylara, geçmediğimiz köprülere, uçmadığımız havaalanlarına akıtılan kaynakların, muhalefet tarafından ‘beşli çete’ olarak adlandırılan şirketlerin simgesi ve bugün yaşadığımız yoksullaşmanın da en büyük nedenleri arasında.
AKP’nin iktidara geldiği Kasım 2002’den bu yana da en fazla tartışılan konular arasında Kamu İhale Yasası. Kamu alımlarının şeffaf, adil, rekabeti bozmayacak şekilde yapılmasını sağlayacak önemli bir düzenleme.
Dünyada yolsuzluk riskinin en yüksek olduğu alan olarak ilk sırada yer alıyor kamu ihaleleri. Yolsuzluk ise adalet sistemlerinin zayıflamasına, hesap verebilirliğin azalmasına neden oluyor.
Türkiye’de iş dünyasında sermaye birikiminin ilk adımını oluşturur devlet müteahhitliği. Ancak AKP döneminde dünyadaki konjonktürün de katkısıyla büyük kaynakların aktığı bir alan oldu.
Türkiye’nin büyük bir ekonomik krizin pençesinde mücadele ettiği 2000’li yılların başında kızgın yurttaşa “adalet” ve “kalkınma” vaat ederek kurulan AKP, reddetmeden uyguladığı Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) reçetesinde Kamu İhale Yasası reformunu yapmamıştı.
Dönemin ekonomi bakanı olan Ali Babacan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la en önemli çatışmalarından birinin bu değişiklik olduğunu söylemiş ve şunları eklemişti:
“Avrupa Birliği’nde 28 ülkenin tamamı kamu parası harcıyor ama tamamı tek bir kanuna, tek bir mevzuata göre harcıyor. ‘Getirelim bunu aynen uygulayalım’ dedik. O zaman Sayın Erdoğan ile çok ciddi çatıştık.”
Var olan yasa ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın isteğiyle 200’e yakın kez değiştirildi. Saray müteahhitleri yaratıldı: Dünya Bankası’nın 2020 listesine göre dünyada en çok kamu ihalesi alan ilk 10 şirket arasında Limak, Cengiz, Kolin, Kalyon ve MNG yer alıyordu.
Söz konusu ihaleler içinde köprüler, otoyollar, havalimanı, tünel ve şehir hastaneleri ihaleleri yer aldı. Osmangazi Köprüsü, üçüncü havalimanı, Avrasya Tüneli ve üçüncü köprü en tartışmalı projeler arasına girdi.
Raporlara göre 2014-2019 yılları arasında imzalanan, 327 milyar 800 milyon lira bedelli 761 ihalenin yüzde 50’sini 20 şirket aldı. Yalnızca 2019’da yapılan ihalelerde birinci ve ikinci sırada yine Kolin ve Kalyon İnşaat vardı.
HAKSIZ KAZANÇ 418 MİLYAR DOLAR!
Genel seçim öncesinin de en önemli konularından biriydi kamu ihaleleri. Eski CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun talebi ile uzmanların hazırladığı raporda beş ana sektörde, “iş insanları, üst düzey siyasiler ve bürokratlar” tarafından en az 418 milyar dolar tutarında haksız kazanç sağlandığı gündeme geldi.
Bu raporda “İktidarın el değiştirmesi durumunda bu tutarın toplam 180 milyar dolarının geri alınabileceği tahmin ediliyor. Kurulacak temiz yönetim ile de her sene 50 milyar dolar tasarruf edilmesi öngörülüyor” yorumu yapılmıştı.
Kamu ihaleleri konusunda uzman gazeteci Çiğdem Toker, yıllardır ihalelerde neler döndüğünü, kamuya, yani yurttaşa ait değerlerin nasıl el değiştirdiğini yazıyor. Zenginlik sıralamalarında zirvelere tırmanan adını bile öğrenemediğimiz yeni sermayedarların hikâyesi bu.
Toker’in Şimşek’e iki yıl önce yine Kamu İhale Yasası’nın değişeceği haberleri üzerine sorduğu soruyu aynen soruyorum: “Onca yanlış, usulsüz ihale şimdi ne olacak?”
Bu değişime Erdoğan’ın nasıl bir tepki vereceği henüz belli değil. Ancak görünen o ki tamtakır olan devlet kasasında dağıtacak para kalmamış. Yani “Harç bitti yapı paydos!”
