BRICS, (ilk haliye BRICs) Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in bir araya gelmesi ile 2006 senesinde kuruldu ve ilk resmi toplantısını 2009’da Rusya’nın Yekaterinburg şehrinde yaptı. 2010 yılında Güney Afrika’nın da gruba katılmasıyla BRICS ismini alan grup, 15. zirvesini Güney Afrika başkenti Johannesburg’da gerçekleştireceği 22-24 Ağustos’a kadar bu isim ve üye sayısıyla hareket etti.

BRICS üyeleri, başlangıçta gelişmekte olan bu beş ülkenin IMF’den daha rahat kredi alabilmesi ve kredi alım sürecinde daha fazla söz hakkına sahip olabilmesi amacıyla bir araya gelmişti. Zamanla bu taleplerin pek mümkün olamayacağını gören ülkeler, IMF’ye alternatif olma yoluna girmiş ve gruba ait olan “Yeni Kalkınma Bankası” 2015 yılında faaliyete başlamıştır.

ZİRVEDE DOLARSIZLAŞMA

Yeni Kalkınma Bankası’nın eylemlerini son yıllarda dolarsızlaşma söylemleri takip etti. 15. BRICS Zirvesi’ne giderken pek çok kişi grup içerisinde yürütülen ticari faaliyetlerde kullanılacak yeni bir para biriminin duyurulmasını bekliyordu. Ancak böyle olmadı. 

ABD hegemonyası ve liderliğindeki tek kutuplu sistemin şüphesiz en büyük dayanağı finans-kapitalin veya uluslararası mali oligarşinin işlem yaptığı dolarlar. Grup, dolarsızlaşma sürecini, “grup içerisindeki ticari anlaşmalarda yerel para birimlerini kullanma” kararı ile başlattı. Rusya lideri Putin de “Dolarsızlaşma artık geri dönülemez bir evreye girdi” diyerek bu duruma dikkat çekti. Şüphesiz sürecin tamamlayıcısı gelecekte “ortak ödeme sistemi’’ ve “ortak para birimi” olacaktır.

Grup, yerel para birimlerinin kullanılması kararı alması ile beraber beş üyeli haliyle bile “dolar”lı düzeni bir hayli etkileyebilirdi fakat zirve öncesinde beklendiği üzere genişleme kararı alındı. Zirve sonucunda Arjantin, İran, Suudi Arabistan, Mısır, BAE ve Etiyopya gruba davet edildi.

Yani, 11 üyeli BRICS (kuşkusuz artık farklı bir isimlendirme gerekiyor) dünya GSYH’sinin yüzde 30’unu oluşturan ve 30 trilyon doları aşan hacme sahip bir grup haline geldi. Öte yandan dünya petrol üretiminin yüzde 80’inin de grup üyeleri tarafından sağlanmasıyla BRICS, OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü)’i kucakladı.

Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, zirve öncesinde 23’ü resmi olmak üzere 40’ı aşkın ülkenin BRICS’e katılım talebinde bulunduğunu açıklamıştı. Önümüzdeki yıllarda BRICS’in üye sayısının artmaya devam etmesi ile doların aldığı hasarın giderek artacağını öngörmemek de pek mümkün değil.

ARTIK DÜZENE ALTERNATİF

BRICS’in aslında başlangıçta IMF’ye alternatif olma maksadı taşıdığını belirtmiştik. Fakat süreç içerisinde BRICS yalnızca ekonomik kalkınma çabaları ile değil ABD’nin tek kutuplu dünyasına bir alternatif olması ile de öne çıktı.

Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping, zirve sırasında gerçekleştirdiği konuşmasında ortak kalkınma topluluğu oluşturma konusunda ortak çaba gösterilmesi çağrısında bulundu. Şi, “Küresel modernleşme sürecinde hiçbir ülke geride bırakılmamalı” diyerek aslında zirve boyunca Lula gibi liderlerin de pek çok kez ağızlarından çıkan “Küresel Güney”e kalkınma ve yatırım desteği gibi destekler başta olmak üzere vaat ederek onu açıkça kucakladı.

JEOPOLİTİK SENARYO

Zirvenin ardından konuşan eski Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales, zirveden çok kutuplu bir jeopolitik ve ekonomik senaryoyu doğrulayan bir dönüm noktası olarak bahsederken “Dünyanın özgür halkları barış ve kalkınma için sosyal adalet ve devletlerin egemenliğine saygı çerçevesinde birleşiyor” sözleri ile Güney’in BRICS’den beklentisini açıkça dile getirmiş oldu.

Tek kutuplu sistem günbegün tarihe karışırken önümüzdeki yıllarda BRICS küresel sistemi etkileyecek çok kutuplu sistem, sömürgecilik ve sömürü karşıtlığı, adil ve eşit dağıtım gibi talepler de daha gür sesle BRICS aracılığıyla ifade edilecek gibi durmakta.

ALİ KEREM KORKMAZ 

GAZETECİ