Dr. Cihangir Dumanlı

E .Tuğgeneral

Soğuk Savaş sonrası güç dengelerinin değişmesinin ardından Ortadoğu coğrafyasına ABD/Batı’nın artan müdahaleleri bölgemizi daha istikrarsız hale getirmekte, bu ortamda TSK’nin yabancı ülkelere gönderilmesi sıkça gündeme gelmektedir.

Yeni anayasal düzende TSK’nin yurtdışına gönderilme kararı bir kişi tarafından verilmekte, o kişinin başkanı olduğu parti tarafından parti disiplini içerisinde TBMM’de onaylanmaktadır. Türk askerinin yurtdışına gönderilme kararının verilmesi ve TBMM tarafından onaylanması kişisel tercihlere göre değil, önceden belirlenmiş somut kriterlere göre olmalıdır. Bu kriterlerin anayasa hükmü haline getirilmesi asker gönderme kararlarını keyfilikten kurtaracak, öngörülebilirliği ve istikrarı artıracaktır.

TSK’nin yurtdışına gönderilmesi kararı verilirken aşağıdaki kriterler dikkate alınmalıdır:

1. Asker göndermede yaşamsal bir ulusal çıkarımız var mı? (Cevap hayırsa diğer kriterlere bakılmaz).

2. Asker göndermek son çare mi? Daha önce alınan siyasi, ekonomik... tedbirler yetersiz kaldı mı?

3. Kamuoyu onayı var mı?

4. Gidilecek ülkenin onayı / daveti var mı?

5. Uluslararası meşruiyet var mı? (Bu anayasanın aradığı bir kriterdir. Meşru müdafaa hali veya BM Güvenlik Konseyi kararı varsa geçerlidir.)

6. Verilecek zayiat ve maliyet hesaplandı mı? Maliyeti karşılayacak kaynak var mı?

7. Uzun vadeli siyasi, ekonomik, askeri riskler neler olabilir?

8. Asker göndermekle elde edeceğimiz fayda; verilecek zayiata, maliyete ve alınacak risklere değer mi?

9. Gidecek birliğin görev tanımı ve emir komuta ilişikleri açıkça belirlenmiş mi?

10. Çıkış stratejisi belirlendi mi? Asker ne zaman ve hangi koşullarda çıkacak?

11. Asker gönderilmesi yurt savunmasında ve terörle mücadelede zafiyet yaratır mı?

Yurtdışına asker gönderme kararları bu kriterlere göre verilirse Mehmetçik keyfi kararlarla veya siyasi çıkarlar uğruna yabancı ülkelere gönderilmemiş olur, maceraya atılmaz. 

Bu konular dikkate alınmadan yurtdışına asker göndermenin acı sonuçları tarihimizde yaşanmıştır. 

Karar vericiler karar vermeden önce yukarıdaki konularda askeri yetkililerin görüşünü almalıdırlar.

En son Libya’ya asker gönderme kararı verilirken bu kriterlerin dikkate alınmasında yarar vardır. Yalnız ev sahibi ülkenin daveti asker göndermeye yeterli değildir.