İktidar, 2024 yılını “emekliler yılı” ilan etmişti. Başta emekliler olmak üzere herkes bir umuda kapıldı. Sanki kıt kanaat geçinmeleri için ödenen ücretler biraz artırılacak, sağlıkta karşılaşılan sorunlar giderilecek, yaşam koşulları az da olsa iyileştirilecek, enflasyon daha katlanılır bir düzeye çekilecek gibi düşünüldü ama hiçbiri olmadı. Her şey çok daha ağırlaştı ve umudun yerini yılgınlık, çaresizlik ve öfke aldı.
Yöneticimiz bu kez 2025 yılını “aile yılı” ilan etti ve aileler şimdi de acaba ne tür düzenlemeler veya uygulamalar ile karşılaşacağız diyerek umut yerine ciddi bir meraka düştüler.
DESTEK PAKETİNİN KAPSAMI
Karşımıza ilk çıkan uygulama, 2022 yılında başlatılıp 2024 yılının sonunda uygulamadan kaldırılan “Aile Destek Programı” oldu. Bu program kapsamında iki yıl boyunca 4 milyon civarında aileye, hane halkında kişi başına düşen gelir miktarı dikkate alınarak dört ayrı gelir aralığı için 850 ile 1250 TL arasında belirlenen aylık yardım ödemesi ve yine hanedeki çocuk sayısına göre aylık 350 ile 650 TL arasında değişen ek ödeme bulunmaktaydı.
Bu ödemenin uzatılmaması nedeniyle, kendiliğinden sonlandığı açıklaması yapıldı.
Daha sonra, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, resmi internet sitesinde 15 Ocak 2025 tarihinde “Aile Yılı” kapsamında sağlanacak yeni destek paketine ilişkin açıklamasını yayımladı. Bu açıklamada aynen:
AÇIKLAMAYA MUHTAÇ
Destek kapsamında yapılacak yardımların 1 Ocak 2025 tarihinden sonra doğan çocukları kapsadığı; 1 Ocak 2025’ten sonra doğan ikinci çocuk için her ay olacak şekilde 1500 lira yardım yapılacağı; 1 Ocak 2025’ten sonra üçüncü çocuğunu dünyaya getiren anneye ise aylık 6 bin 500 lira ödeme yapılacağı; dördüncü çocukta ise yine 5 bin liralık yardım ekleneceği böylece dört çocuklu bir ailenin hesabına toplam 11 bin 500 liranın yatırılacağı; söz konusu yardımların çocuklar 5 yaşını doldurana kadar devam edeceği ifadelerine yer verildi.
Ayrıca, aynı açıklamada “Söz konusu yardımlar ailelere kriter gözetilmeksizin verilecektir. Herhangi bir şart bulunmamaktadır.” ibareleri de yer aldı.
Dikkatle incelendiğinde görüleceği üzere, açıklamanın kendisi de bizzat açıklanmaya muhtaç. Ancak açıklama aynen bu şekilde kaleme alınmış bulunuyor. Çocuklar 5 yaşını dolduruncaya kadar ödeme yapılacağı belirtildiğine göre, dördüncü çocuk doğduğunda birinci ve büyük bir olasılıkla ikinci çocuk 5 yaşını doldurmuş olacak. Dolayısıyla öngörülen yüksek ödemelerin nasıl yapılacağının ciddi olarak açıklanması lazım.
AİLE DEĞİL, NÜFUS ARTIŞ DESTEĞİ
Ayrıca aile yardımı kalktı ama 1 Ocak 2025’ten sonra doğmuş olmak kaydıyla “çocuk yardımı” getirildi deniyor. Çocuk yardımı demek pek doğru da değil; aslında bütün çocuklar yararlanamadığı için 1 Ocak 2025’ten sonrası için “doğum desteği” veya “doğum primi” demek daha doğru bir niteleme olur.
Bu ödeme biçimi, bu haliyle aile desteği olmuyor; nüfus artış desteği oluyor. Oysa Anayasamızın temel haklar ve ödevler ile ilgili ikinci kısmının, “sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler” başlığını taşıyan üçüncü bölümünde yer alan 41.maddesi “ailenin korunması ve çocuk hakları”nı düzenlemektedir. Bu destek paketinin düzenleniş biçimi ve amacı ise aileyi ve çocuğu korumaktan çok, nüfus artışını sağlamak olarak ortaya çıkmaktadır. Kaldı ki, çocuklardan yalnızca 1 Ocak 2025’ten sonra doğanları kapsamış olması nedeniyle, çocuklar arasında ayrım yapmakta ve böylece anayasanın 41. maddesinin amacına uygun olmadığı gibi, eşitlik ilkesine de aykırı düşmektedir.
Anayasa gereği bütün çocukların, beslenme, sağlık, eğitim haklarının yanı sıra korunma ve bakımdan yararlanma hakları; devletin ise bütün çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruma yükümlülüğü bulunmaktadır.
Anayasa, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli önlemleri alma görevini devlete yüklerken her ne pahasına olursa olsun nüfus artışını değil; öncelikle ananın ve cocuğun sağlığını gözetmeyi amaçlamış, çocuklar için eşit ve adil bir gelecek planlaması öngörmüştür.
Aile yılının nüfus artış yılından ziyade, gerçek bir kadın ve çocukları koruma yılı olması, sosyal hukuk devletinden beklentimizdir.
SUNA TÜRKOĞLU
EMEKLİ DANIŞTAY ÜYESİ
