Gıda maddelerinin tarladan çatala kadarki serüveni insan sağlığı açısından hayati öneme sahiptir. Köyden kente göçle birlikte kentleşme ve sanayileşme yaşam biçimimizde ve alışkanlıklarımızda birtakım farklılıkları da beraberinde getirmiştir. Küçük bakkal dükkânlarından hipermarketlere dönüşüm sürecinde satışı yapılan gıda maddelerinin ambalajlanması, etiketlenmesi AB uyum süreciyle beraber hız kazanarak devam etmektedir. Ambalajlamada öncelikle kullanılan materyal sağlık koşullarına, çevreye geri dönüşüme, kullanım kolaylığına, ürünü korumasına, ürünün nakliyesinde ve depolanmasında kolaylık sağlamasına vb. gibi hususlara uygun olmalıdır. Gıdaların ambalajlanarak ve etiketlenerek satılması üretilen gıdanın kalitesinin korunmasından, raf ömrünün uzatılmasına, ürünün tanıtımına ve ürünün pazar payını arttırmasına kadar bir dizi avantajı üreticiye sağlamaktadır. Günümüzde refah düzeyinin yükselmesi, ekonomik durum, zaman kısıtlılığı, tüketicilerin geçmişe oranla sağlık, besleyicilik değerlerine karşı daha dikkatli, bilinçli olması gibi gerekçeler gıda maddelerinin hazır ambalajlanmış olmasını ve ambalajların üzerindeki etiketleri yasal zorunluluk olmasının da ötesinde işlevsel hale getirmiştir.

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ambalajlama ve etiketleme teknolojisi ürün politikasının bir parçasıdır ve hızla gelişmektedir. Bu politika tüketiciyi kazanma açısından da üretici firmalar için büyük önem taşır.

Türkiye’de tüketicinin doğru bilgilendirilmesinin sağlanması amacıyla hazırlanmış kanun ve yönetmelikler mevcut. Bu kanun ve yönetmelikler sektörde faaliyet gösteren işletmeler arasında dürüst ticari uygulamaların sağlanması, tüketiciyle sağlıklı gıda ürünlerinin buluşturulması açısından önemlidir. Ancak raflarda satılan kimi ürünlerde kanun ve yönetmeliklerde belirtilen koşullara aykırı ambalaj ve etiketler bulunmaktadır. Bu ürünlerin etiketleri ambalajın içindeki gıda maddesinin nüfus kâğıdıdır. Yasalara aykırı etiketlenen ve sağlıksız ambalajlanan gıda ürünleri adeta sahte kimlik taşıyan suçlular durumundadırlar.

Ege Üniversitesi tarafından yapılan tüketicilerin katıldığı bir anketin sonucuna göre, üretim ve son kullanma tarihi tüketiciler için etiketler üzerinde dikkat edilmesi gereken ibarelerin başında yer alıyor. Özellikle tavuk, yoğurt, et ve süt ürünleri, balık gibi tazeliği önemsenen ürünlerde tüketici üretim ve son kullanma tarihini etiketin üzerinde görmek istiyor. Bu yiyecekler başta olmak üzere bütün yiyeceklerde tazelik dikkat edilmesi gereken en önemli kriterdir. Tanım olarak taze besinler sağlıklı, vitamin ve minerali bol, içerisinde vücudumuza zarar verebilecek organizmaların oluşmadığı, besin öğelerini kaybetmemiş, katkısız gıda maddeleridir. 16 Kasım 1997’de çıkan yönetmelikte bir gıda maddesinin etiketinin üzerinde üretim tarihi ve son tüketim tarihi veya raf ömrünün yazılı olacağı bildirilmişti. Ancak 28 Ağustos 2002 tarihli tebliğ ile üretim tarihini belirtmek zorunluluk olmaktan çıkartılarak yalnızca son kullanma tarihini belirtmek yeterli görülüyor. Perakendecilerde bu uygulamayı destekliyor. Bu uygulamanın amacını anlayabilmiş değiliz. Acaba bu tebliği çıkaranlar tüketici değiller mi? Tüketici yoğurt, tavuk, süt ve et ürünleri, balık ve balık ürünleri gibi tazeliğin ön planda olduğu ürünlerde üretim tarihini de etiketin üzerinde görmek istemektedir, görmelidir. Çünkü bu gibi ürünler üretim tarihinden itibaren 2 gün içerisinde tüketilmelidirler. Tüketicinin, aldığı gıdanın tüm özelliklerini öğrenme hakkı elinden alınmamalıdır. Ayrıca gıda ürünlerinin etiketlerinde belli bir standart olmalı. Küçük boyutlu ürünlerde ambalajda küçüldüğünden üzerindeki etiket okunamaz duruma gelmektedir. Bunun için standart bir ambalajlama yöntemi uygulanmalı, bu tür küçük gramajlı ürünler toplulaştırılarak ambalajlanmalıdır.

Ürünlerin üzerindeki etiketler beslenme ve sağlık beyanlarını, üretim ve son kullanma tarihlerini, içerisindeki koruyucu kimyasalların oranını, kalori değerini, saklama koşullarını, GDO’lu olup olmadığını ve tüketiciye ürünle ilgili olan diğer her türlü bilgiyi vermelidir. Tarım Bakanlığı bu konudaki denetlemelerini daha sıkı tutmalı ve konuya gereken hassasiyeti göstermelidir. Ambalajlama ve etiketleme bir anlamda tüketiciye seçme şansı verilmesi olduğundan siz de güvenli gıdaya ulaşmak için önce yeterli bilgiye sahip, etiketleri okunaklı güvenli ambalajları seçin.

sadik.celik@keyveni.com.tr