Akdeniz ormanları birkaç milyon yıldır yanmakta olduğundan buradaki bitkiler (kızılçam dahil) yangına karşı evrimleşmiştir. Dolayısıyla, sanılanın aksine, Akdeniz’de bir orman yangınından sonra ormanın “yok olması” söz konusu değildir. Akdeniz ormanları, bu ormanlarda yaşayan bitkilerin (kızılçam dahil) sahip olduğu yangın uyarlanmaları sayesinde kendilerini yangından sonra yenileyebilme özelliğine sahiptir. 

AKTİF RESTORASYONUN RİSKİ

Yangından hemen birkaç ay sonra, ilk bakışta ölü sandığınız (kavrulmuş odundan başka bir şey göremediğiniz) çalılar, toprağın altında yangını canlı atlatan dokuları sayesinde sürgün verecek ve ortamda yeniden belirecektir. Yangın sırasında toprağın üst tabakasında bulunan ancak daha önce uyku halinde bekleyen tohumlar artan sıcaklık ve duman sayesinde uyarılır, sonbahar ve kışın gerçekleşen ilk yağışlar ile çimlenirler. Bu bitkilerin fideleri yangından yaklaşık yedi-sekiz ay sonra alanda görülür.

Kızılçam, tohumlarını yangından korumak için bazı kozalaklarını yıllarca kapalı tutar. Yangından sonra birkaç hafta içinde bu kozalaklar açılır ve tohumlar besin ve mineralce zenginleşmiş olan yanmış toprağa ulaşır. Bu tohumlar gelecek baharda karşınıza genç fideler olarak çıkar.

Yangından sonra kızılçam ormanlarında yapılan aktif restorasyon uygulamaları (örneğin dozerle toprağı sürüp ağaç dikme), biyolojik çeşitliliğe büyük zarar vermekte ve ormanın gelecekteki bitki türü bileşimini değiştirmektedir.

Yangından sonra kızılçam ormanlarında dolaylı restorasyon tekniklerinin uygulanması (örneğin yanmış dalları yere sererek kızılçam tohumu takviyesi yapma), bu ormanların biyolojik çeşitliliğinin korunarak yenilenmesi için en kullanışlı yöntemlerden birisidir. 

İYİLİK YAPALIM DERKEN...

Sanılanın aksine, orman teşkilatı, yanan kızılçam ormanlarının yenilenmesi için çoğu durumda dolaylı restorasyon tekniklerini kullanmaktadır. Ağaç dikme ise sıklıkla ikincil bir yöntem olarak uygulanmaktadır.

İzmir yangınından sonra sosyal medyadaki “ağaç dikme seferberliği” çılgınlığı eğer gerçekleşirse iyi niyetle bunu ortaya atanların beklentilerinin aksine orman zarar görecektir. Doğaya müdahale etmeden önce ekolojik bilgiye sahip olmak çok önemli!

ÇAĞATAY TAVŞANOĞLU

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ EKOLOJİ ANA BİLİM DALI