Nitelikli nüfusun göçüyle, gözde üniversitelerimizin, araştırma kurumlarımızın kısa zamanda içi boşaldı, lisans eğitimini bitiren öğrencilerin niteliği düştü. 

Ülkemizde 1945-1950 döneminde başlayan köy-kent göçü başatlığını 1970-1980 dönemine kadar sürdürdü. 1970-1980 döneminde başlayan kent-kent göçü, köy-kent göçünü önceledi, göç veren kentlerin nüfusunu, varlıklarını büyük ölçekte aşındırdı. Köy-kent göçünden farklı dinamikleri olan kent-kent göçünün varış noktaları İstanbul’la çevresi, turizm kentleri, bölgesel merkezler olmuştu. TÜİK’in yeni yayımladığı GSYİH verilerini incelediğimizde, kent-kent göçü alan on beş ilin GSYİH’ye olan katkılarının anlamlı biçimde arttığı görülüyor. Tahmin edileceği gibi kent-kent göçü veren 45 ilin GSYİH’ye olan katkısı negatif olarak gerçekleşmiş.

Üçüncü tip göç, üniversite seçme sınavlarında ilk yüzde beşle girilen bölümleri bitiren gençlerle, nitelikli işgücünün ülkeden gidişini, ülke kaynaklarının yurtdışına aktarımını kapsıyor. Özellikle 2000’li yıllarda hızı artan bu göçlerin sayısını, göç edenlerin ne kadar kaynak aktardıklarına ilişkin bilgimiz bulunmuyor. Bu göçlerin temel özelliği, varış yeri olan ülkelerin GSYİH’ye sağladığı tahmin edemediğimiz katkıların büyüklüğü oluyor.

Tiplendirdiğimiz üç göç türü, kalkış noktasındaki yoksunluğu artırıyor, yoksulluğu derinleştiriyor. Süregelen bu göçlerin, kalkış noktasındaki yaşamı zorlaştırdığı görülüyor.

EĞİTİMİN BELİRLEYİCİ ETKİSİ

Erken Cumhuriyet dönemini izleyen yıllarda, eğitim sistemimizin, insanımızı nitelikli konuma getirdiğinin seçkin uygulamaları günümüzde hep vurgulanıyor. “Yurtdışına birer kıvılcım olarak gönderilenlerin alevler olarak geri dönüşü” anlatılıyor. Ne ki bu uygulamalar, liberal politikalarla birlikte ötelendi. 

Kent-kent göçüyle birlikte ekonomik açıdan daralan kentlere üniversite, ilçelere yüksekokul açma yarışı başladı. Uygulamanın varsayımı, kent-kent göçü veren yerleşmelerde ekonomik hayatın canlanacağı, yüksek eğitimin yerel kültürü etkileyeceği, kültürleşmeyi sağlayacağıydı. Gerçekleşen olgular, yerel kültürün başatlığını gösterdi. Sözgelimi yeni eğitim kurumunun, üretici sisteme sunduğu insan faktörümüz, işletmeler tarafından daha baştan beğenilmedi. Eğitimli nüfusun işsizliğinin yüksekliği Cumhuriyet döneminin ilkleri arasında yer aldı.

AKILCI YÖNTEM

Sistemin yıkıcı etkisi, gençler arasındaki yarışmacı davranışı sonlandırması, gençliğini yaşayamadan yaşlanan bir kuşak yetişmesi biçiminde gerçekleşti. Gençlerde oluşan karamsarlık kültürü, ailelerini kuşatmaya başladı.

Yukarıda değindiğimiz nitelikli nüfusun göçüyle, gözde üniversitelerimizin, araştırma kurumlarımızın kısa zamanda içi boşalmış, lisans eğitimini bitiren öğrencilerin niteliği düşmüştü. Çalıştıkları alanda dünyada ilk beşe giren bilim insanımız bu konuda şunları söylüyor:

“2010’dan beri Kanada ve Amerika’da değişik mühendislik alanlarında yüksek lisans, doktora sınavlarına giren öğrencilerimizin başarı düzeyi düşük oluyor. Öğrencilerimiz, İranlı öğrencilerin bile gerisinde kalıyorlar.” (Prof. Dr. Yusuf Altıntaş, British Colombia Üniversitesi, Kanada)

Göçün kalkış noktasındaki insanımızı özendirecek önlemlerle, onların üretimlerini çoğaltmalarını sağlayacak strateji benimsenmeli. Akıl ve bilim önderliğinde bulunacak yeni üretim biçimleri insanımızın doğduğu yerdeki refahını artırabilmeli, göçünü öteleyebilmelidir.

MÜMTAZ PEKER

NÜFUSBİLİMCİ