Bir Şiir Neden Beğenilir?

Birkaç yıl önce, İsviçre’de kurulu Unionsverlag adlı yayınevi on kitaplık bir Türk Edebiyatı dizisi yayımladı. Bu on kitaptan birinin de çağdaş Türk şiirini yansıtan bir antoloji olması isteniyordu.

Bu kitabı birlikte hazırladığımız Erika Glassen ile şöyle bir düşünce geliştirdik: Şiirleri biz değil de kültür hayatımızın tanınan isimleri seçsinler; seçmekle de yetinmeyip o şiiri neden seçtiklerini, beğendiklerini açıklayan bir de kısa deneme yazsınlar. Böylelikle okurlar da hem çağdaş edebiyatımızın seçkin bir örneğini, hem de bu şiirin bir başka kültür insanı üzerinde nasıl etkiler bıraktığını öğrenmiş olacaklardı.

Uzun bir hazırlık döneminden sonra kitap, 2008’de “Kultgediche” (Kült Şiirleri) adıyla yayımlandı. Ne yazık ki, Türkçe’si yayımlanamayan bu kitaptaki kimi yazılara arada bir dönüp bakıyorum. Şairlerimizin, öteki kültür insanlarımızın şiir beğenileri etkiliyor beni.

Kitabın ilk yazısı Ataol Behramoğlu’nun özel bir önem verdiği Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Her Şey Yerli Yerinde” şiiri üstüne.

İlhan Berk’in seçimi, Melih Cevdet Anday’ın “Çiftlikteki Gece”si. Berk, şiiri dize dize dilini, yapısını, imgelerini irdeledikten sonra bu şiiri seçme nedenini şöyle açıklıyor: “Çiftlikteki Gece’yi her okuyuşumda heyecan, haz; evet haz duyuyorum.”

Gülten Akın, Dıranas’ın “Kar”ını seçmiş. “Kar’ı en çok ben yaşadım, ben yazdım sanıyorum” diye biten yazıda, “Kar nasıl uçsuz bucaksız bir mekânı kaplayarak insana sonsuzluk duygusu veriyorsa, bu şiir de öyle...” diyor.

Cevat Çapan, Oktay Rifat’ın “Telefon” şiirini, “hem yoğun bir acının ustaca dile getirildiği ağırbaşlı bir ağıt, hem de bir insanlık dramı karşısında yenilgiyi reddeden bir dayanışma çağrısı olarak 20. yüzyıl Türk şiirinin bir başyapıtı“ olarak niteliyor.

Kemal Özer, A. Kadir’in “Kanlı Şiirler”ini, “Türk şiirinde önemli bir gelenek çizgisine kaynaklık” ettiği için seçmiş.

Melisa Gürpınar, Edip Cansever’in “Tragedyalar“ını kendine “ruh arkadaşı“ bulduğu için seçmiş.

Doğan Hızlan, Behçet Necatigil’in “Travers”ini, Eray Canberk, aynı şairin “Panik“ini seçmişler.

Leylâ Erbil, İlhan Berk’in “Acının Adı” şiiri çevresinde, kendi şiir beğenisini açıklarken bütün bir çağdaş şiirimizin de çarpıcı bir resmini çizmiş.

Öykücü Adnan Özyalçıner, Sait Faik’in “Arkadaş“ şiirini, “sevginin özgürce yaşanabileceği, mutluluğun eşitçe paylaşılabileceği bir ülkeye, aydınlık bir geleceğe duyulan özlemin, umudun güzellemesi” olduğundan seçmiş.

Edebiyat dışı alanlardan katılanların seçimleri de ilginç: Tiyatro sanatçısı Gülriz Sururi, Nâzım Hikmet’in “Akdeniz’de Dolaşan Hayalet”; ressam Komet, Yahya Kemal’in “Ufuklar”; fotoğraf sanatçısı Lütfü Özkök, Orhan Veli’nin “Helene İçin”; sinema eleştirmeni Atilla Dorsay, Attilâ İlhan’ın “Eski Sinemalar” şiirlerini seçmişler.

Elbet üzerine yazı yazılan şiirler bunlarla sınırlı değil. Kitapta, 42 yazarın 42 şiir üstüne yazıları var.

***

Bu yazıları anmamın nedenine gelince...

Şiir diye anılan o denli bayağılıklarla doldu ki hayatlarımız, şiir okurlarının durup biraz da şiirin ne olduğunu düşünmeleri gerekiyor sanırım. Internet sitelerinde en çok okunan şiirlere bakıyorum: Nâzım Hikmet ve Can Yücel’in adıyla yayımlanan uyduruk söz yığınları, bu şairlerin gerçek şiirlerinden daha çok okunuyor.

Evet yaşadığımız dünya insanların yaşama biçimlerini, beğenilerini her gün biraz daha bayağılaştırıyor ama insanların da biraz durup yiyip içtikleri şeylerdeki katkı maddelerine baktıkları gibi kültür ürünlerine de gerçek mi, sahte mi diye bakmaları gerekmez mi?