Dünyada gündem İsrail’in Gazze’de taş üstünde taş, omuz üstünde baş bırakmayan vahşeti. Netanyahu, İsrail halkının önemli bir dilimini de karşısına alarak sınır tanımazlığını, hukuk tanımazlığını, vicdan bilmezliğini sürdürüyor.

Mısır askerlerinin de öldürülmesi tehlikenin sıçrama boyutunu ortaya koyuyor. 

Sınırımızın güneyinde bunlar olurken,doğusunda başka bir rüzgâr var.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’dan üç haftadır ilginç haberler geliyor. Bunlar, Türkiye’nin Ermenistan’la, Azerbaycan’la, Orta Asya’yla, Karadeniz’le ve dünya ile ilişkilerinde olumlu gelişmelere gebe sözler.

Paşinyan, Erivan’da Genç Demokratlar Okulu’nda şu zeminde konuştu:

“Türkiye’yle ilişkilere soykırım merkezli bakmamalıyız. Soykırım Sovyetler Birliği’nin Türkiye ile ilişkileri bozmak için ortaya attığı bir iddiadır. Büyük acılar yaşadığımız 1915 olayları o dönemin gerçekleri içinde değerlendirilmelidir.”

***

Yukarıdaki sözler basına kapalı ortamda edildiği için sonrasında çok tartışıldı. Bir kesim aslında soykırım iddiasından vazgeçilmediğini, Paşinyan’ın tartışmanın yanlış zeminde yapıldığını dile getirdiğini söyledi. Bir kesim de Paşinyan’a haşin davrandı, ihanetle suçladı.

Bu tartışmalar sürerken şunlar oldu:

- Ermenistan’ın soykırım dahil tüm iddialarında güçlü olmasını isteyen İran, Azerbaycan’a yaklaştı. Cumhurbaşkanı Reisi, Azerbaycan sınırında Kız Kalesi Barajı’nın açılışını Aliyev’le yaparken “Bazıları kızacak ama bu büyük bir adım” dedi. Reisi’nin son demeci bu oldu!

- Paşinyan, Ermenistan’ın işgalinde olan Tavuş bölgesindeki 4 köyü Bakû yönetimine iade etti.

- Paşinyan bu adımından sonra, “Ermenistan bugün 30 bin kilometrekarelik sınırları içinde egemen bir devlettir. Bunun dışındaki hayaller peşinde koşmayacağız” dedi. 

- Ermenistan’da seçkin bir Rus birliği var. Ermenistan ordusundaki generallerden 20 kadarının Putin hayranı olduğu biliniyor. Paşinyan, ağustos ayı sonuna kadar Rus birliğinin topraklarını terk etmesini istedi.

- Paşinyan önümüzdeki kasım ayına kadar Türkiye, Azerbaycan, İran ve Gürcistan’la barış antlaşması yapmayı hedeflediğini açıkladı.

- Bütün bunların ardından birkaç gün önce Paşinyan’ın helikopteri düşme tehlikesi atlattı. Zorunlu iniş yaptı.

***

Yukarıdaki gelişmeler bizi Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin yakın geçmişteki kilometre taşlarına götürdü. 

1915 boyutu Paşinyan’ın dediği gibi dönemi içinde ayrı bir gerçeklik. O yıl Osmanlı, Çanakkale-Sarıkamış kıskacında dirilişi ararken iç bünyeyi sağlam tutmak için olabilecek her şeyi yaptı. 1. Dünya Savaşı’nda en büyük sivil kaybı Anadolu topraklarındadır. Avrupa nüfusu yüzde 2 eksilirken Anadolu’da bu oran yüzde 30 oldu. 17 milyondan 12 milyona düştü. 5 milyonluk ölüm ve göç kaybı bu topraklarda yaşayan herkesin.

Soğuk Savaş sonrasına gelirsek... 1991’de Sovyetler’in çökmesinden sonra Rusya çevresinde yeni bir coğrafya oluştu. Türkiye bu coğrafyada fena olmayan bir başlangıç yaptı. Karadeniz çevresindeki ülkelerin bir araya gelmesine öncülük etti. İlk zirve 1992’de İstanbul’da yapıldı. Burada Ermenistan’ı, bağımsızlığın ilk başbakanı Petrosyan temsil etti, İstanbul’a geldi. 

Ne yazık ki o sürecin arkası getirilemedi. 2010’lu yıllarda da Erdoğan’ın Ermenistan açılımı Azerbaycan gözetilmediği için atıl kaldı.

Bugün yeni bir fırsat doğmuş görünüyor. 

Küresel aktörlerin işine gelmeyeceği için çok zor ama Ermenistan’la barış, Kafkaslar’a ve Hazar çevresine genişleyebilir.

Savaş kadar barış da bulaşıcıdır.