26 Mart 1989 yerel seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) yüzde 28.7 oy alarak 2024 yerel seçimlerinde olduğu gibi birinci parti olmuştu. Demokrat Sol Parti (DSP) ise yüzde 9 oy almıştı. Aynı tabana hitap eden SHP ve DSP’nin oy toplamı yüzde 37.7 olmuştu.
Özellikle mevcut Başkan Bedrettin Dalan ile seçime giren ANAP’a karşı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimini SHP, Nurettin Sözen’le yüzde 36 oy alarak kazanmıştı.
SHP’nin bu başarısı kamuoyunda şaşkınlıkla karşılandı. Özellikle İstanbul’da Dalan’a karşı seçimin kazanılması çok önemliydi. Milliyet gazetesi seçimden bir gün önce 25 Mart 1989’da “İstanbul Dalan’ın” manşetiyle çıkmıştı. Ünlü kamuoyu araştırma şirketi KONDA, araştırmasında Dalan’a yüzde 45, Sözen’e yüzde 27 oy oranı veriyordu.
1989’DAKİ BAŞARININ NEDENİ
ANAP özellikle İstanbul’da büyük iddialarla girdiği seçimi kaybetmiş, sosyal demokratlar kazanmıştı.
Bu sonucun alınmasında özellikle ekonomi konusunda başarısızlığın ve Özal ile Dalan arasındaki uyumsuzluğun büyük payı var. Ancak SHP Genel Başkanı Erdal İnönü ve Genel Sekreteri Deniz Baykal’ın uyum içinde başarılı bir seçim kampanyası yürütmeleri başarı için çok etkiliydi.
İstanbul seçim kampanyasını yürüten il başkanı olarak İnönü ile Baykal arasındaki saygılı ilişkiye yakından tanık olmuştum.
Yerel seçimlerdeki bu başarının SHP’ye genel seçimlerde iktidar yolunu açacağı genel kanı idi. Hem İnönü hem Baykal ve tüm SHP örgütü iktidar beklentisine girmişti.
SHP’DE UYUM BOZULUYOR
Yeni seçilen belediye başkanlarının kamuoyunda birbirleriyle tartışmaları, SHP Genel Merkezi’nin belediyeleri yönlendirememesi SHP’yi yıpratıyordu. Parti içinde, 89 başarısı unutulmuş, örgütte yoğun tartışmalar başlamıştı. Bazı belediyelerle ilgili yolsuzluk dedikoduları başlamıştı.
Bu olumsuz gelişmeler içinde Bayrampaşa ilçesi belediye başkanlığı için 19 Ağustos 1990’da seçim yapıldı. 1989’da birinci parti olan SHP, Bayrampaşa’da ancak beşinci olmuştu. SHP’nin oyları DSP’ye kaymıştı.
Bu başarısızlıktan sonra genel başkan Erdal İnönü ile genel sekreter Deniz Baykal arasında tartışmalar başlamış, Baykal ekibiyle birlikte MYK’den istifa etmişti.
Önceki kurultayda İnönü genel başkan, Baykal genel sekreter seçilmişti. Yerel seçimlerden sonraki tartışmalar yeni kurultay getirdi. İnönü-Baykal yarışı başladı. Kısa sürede yeni bir kurultaya gidildi.
Bu tartışmalar 89 başarısını unutturmuştu. Başa baş geçen kurultayı İnönü kazanmıştı. Ancak parti tam olarak ikiye bölünmüştü. Belediye başkanları da İnönü’ye bağlı olanlar, Baykal’a bağlı olanlar şeklinde bölünmüştü.
Bu şartlarda gidilen 1991 genel seçimlerinde SHP üçüncü parti olmuştu. 89 yerel seçim başarısı kısa sürede heba edildiği için bu sonuçlara “89 Sendromu” denilmişti.
2024 SEÇİM BAŞARISI
Mart 2024 yerel seçimlerinde de CHP yüzde 37.77 oyla 410 belediye kazanarak birinci parti konumuna yükseldi. Bu başarı sosyal demokratların ve muhaliflerin umutsuzluğunu giderdi. İlk genel seçimlerde iktidar yolu açılmış oldu. İktidarın yolu parti içinde birliği korumaktan ve belediyelerin başarılı olmasından geçer.
Ancak önceki kurultaydan bugüne bir yıl, başarılı yerel seçimlerden yedi ay geçmeden partide iç tartışmalar, yeni kurultay talepleri başladı.
Elbette kurultay demokratik bir haktır, ancak kurultaylar partisi olarak tanınan CHP’de her kurultay parti dışındaki seçmende tedirginlik yaratıyor, “gene birbirlerini yiyorlar” söylemine neden oluyor.
Önceki kurultaydan (8 Kasım 2023) bir yıl geçtikten sonra partide kıyasıya kurultay tartışması ne kazandırır? Genel merkez bu kurultaydan güç kaybederse belediyeler üzerindeki etkisi azalır. Bu durumda 1989 seçiminde kazandığımız belediyelerde olduğu gibi usulsüzlüklerin ve yolsuzlukların konuşulmasına yol açar.
Siyasi iktidar, muhalefetteki belediyeleri başarısız kılmak için her türlü engellemeyi gösteriyor. 1989 sendromunu yaşamamak için CHP içindeki birliği sağlamak ve belediyelerde başarılı olmak gerekir. Tek adam rejimine ilk genel seçimde (tercihen erken seçimde) son verilmezse halkın demokrasi umudu yara alır.
