İyi bayramlar; umarım bayram tadında bir ülke inşa ederiz hep birlikte.
Pazar günü Artvin Yusufeli, Kırıkkale Keskin ve Denizli Honaz’da yenileme seçimleri yapıldı. Bugün bu sonuçlar üzerinden tekrar seçimlerin matematiğine bakalım.
En dikkat çekici sonuç Denizli’nin Honaz ilçesinden geldi. CHP’nin AKP adayına karşı 31 Mart’ta 8 oy farkla kazandığı bu ilçede oy farkı yine CHP lehine 2 bin 338’e çıktı. Büyük bir artıştan söz ediyoruz. CHP adayı Kepenek’in oy farkını bu denli açmasında, 31 Mart’ta AKP’ye oy veren seçmenlerden de oy alabilmesi etkili oldu. Yani AKP tekrar seçimde oy kaybetti, muhalefet bloku yüzde 50’nin üstüne çıktı. 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde Honaz’da AKP ve MHP’nin ilk iki sırayı paylaştığını ve toplam oylarının yüzde 78.5 olduğunu hatırlatalım.
Diğer yandan Artvin’in Yusufeli ilçesinde tekrar seçimi yine AKP kazandı. Ancak bunda MHP adayının seçime 10 gün kala çekilmesinin payı büyük. Buna rağmen CHP adayının da oy artışı sağladığını hesaba katmakta yarar var. Bir başka bilgi daha verelim: 2014 yerel seçimlerinde Yusufeli’nde de AKP ile MHP ilk iki sırayı paylaşmaktaydı ve oy toplamları yüzde 81.7’ydi. Şimdi yüzde 50 sınırındalar. Değişim büyük. CHP kıl payı belediyeyi kaybetti.
Kırıkkale’nin Keskin ilçesindeyse 31 Mart’ta İYİ Parti adayı seçimi kazanmıştı. Bu kez MHP oylarının da etkisiyle belediye AKP’ye geçti. Ancak yine de MHP oylarının bir bölümünün İYİ Parti adayına geldiğini de not etmekte yarar var.
Doğu Karadeniz, Orta Anadolu ve İç Ege’de gerçekleşen üç yenileme seçimi bize ne anlatıyor? Cumhur İttifakı toplamında oy kaybı sürüyor. Zira seçimin AKP tarafından kazanıldığı Keskin ve Yusufeli’nde bile 31 Mart’ta AKP’ye veya MHP’ye oy veren seçmenden muhalefet adaylarına yönelme oldu. Bu iki ilçede MHP seçmeninin bir bölümü bu kez AKP’ye oy verdi; AKP bu sayede kazandı; ancak iki partinin toplam oyları 31 Mart’a göre düştü, çünkü muhalefete de oy geçişi yaşandı.
Bu durum oy farkının CHP adayı lehine büyük oranda arttığı Honaz’da çok daha belirgin. Dolayısıyla 31 Mart’tan sonra iktidar koalisyonunda oy kaybı ve tabanı tutmakta zorlanış hali, en güçlü olunan ilçelerde ve kırsalda dahi dikkatlerden kaçmayacak ölçüde hızlı. AKP-MHP yeni seçmen kazanamıyor; muhalefete her seçimde seçmen kaptırıyor. İşin 31 Mart’tan 2 Haziran’a özeti budur. Bu dönüşüm 23 Haziran İstanbul seçimi açısından da sinyal olabilir.
Geçmiş tablo
Öte yandan tekrar seçimlerin bir başka matematiği daha var. Genellikle seçimi başta az farkla kazanmış görünen partinin adayı, tekrar seçimlerde farkı daha da artırarak kazanıyor. Honaz’da böyle oldu, Yusufeli’nde böyle oldu. Ama 30 Mart 2014’te iptal edilen il ve ilçe belediye seçimlerinin tekrarındaki sonuçlara baktığımızda da durum büyük oranda böyle.
Bakalım birlikte: 30 Mart 2014’te iki ilde ve 7 ilçede seçimler iptal edilmişti. İllerin tekrar seçimlerinde Yalova’da CHP adayı farkı 6’dan 228’e çıkarmış; Ağrı’daysa BDP adayı farkı 10’dan 2 bin 800’e taşımıştı. Yani oransal olarak büyük artışı ilk seçimi kazanan adaylar sağladı. Bunda haksızlığa uğrama hissinin seçmene yansıtılmasının payı büyük.
Aynı şey büyük oranda ilçe seçimlerinde de gerçekleşmişti. 7 ilçeden 5’inde ilk seçimi alan adaylar bu kez farkı daha da artırarak kazanmıştı. Örneğin Bitlis Güroymak’ta BDP 32 oy farkla kazanmıştı; tekrar seçimi 1200 oy farkla kazandı. Bayburt Aydıntepe’de MHP adayı 7 oy farkla kazanmıştı; tekrar seçimde AKP’li rakibine karşı farkı 196’ya çıkarmıştı. Kastamonu Çatalzeytin’de AKP ilk seçimi 10 oy farkla almıştı; tekrarlanan seçimde fark 78’e çıkmıştı. Tokat Yeşilyurt’ta AKP’li aday 50 oy farkla kazanmıştı; tekrar seçimde MHP’li aday karşısındaki fark 223 olmuştu. Ve Honaz seçimlerine benzeyen en ilginç sonucu da Eskişehir’in Mahmudiye ilçesi vermişti. CHP, AKP adayına karşı seçimi 7 oy farkla kazanmış ve seçimler iptal edilmişti. Tekrarlanan seçimlerde fark CHP lehine 1253’e çıkmıştı. Seçmen sayısı az olan bu ilçelerde sözünü ettiğim artışların oransal açıdan büyük fark anlamına geldiğini hatırlatmaya gerek yok.
Özetle, tekrarlanan seçimlerde ilk seçimi kazanan partinin/adayın yeniden kazanması ve hatta oy farkını daha da açarak kazanması olasılığı yüzde 70’in üstünde. Seçim tarihimiz örnekleriyle dolu. Haksızlık mesajını ileten, tekrar seçimleri daha büyük farkla alıyor. İstanbul seçimi bir sonraki sınaması olacak.
