Kapsamlı, karmaşık, çok katmanlı ve merkezci modeller hantal olur, ağır işlerler. Kontrol ve koordine etmeye kurgulanmış yapılardan, yapmaya dönük yetkinlik ve çabukluk beklemek isabetsizlik olur.  

Planlama öğretisinde “çok katmanlı, çok karmaşık ve aşırı merkeziyetçi modeller kurmamaya” dikkat çekilir. Yukardan aşağı örgütlenmiş, sıkı hiyerarşik bağlara sahip, geniş kapsamlı modellerin ağır işlemesi, yapısal bir sorundur. Bu modeller ardışık, ilişki akışında oluşabilen kopmalardan, iş sürecindeki halkaların bir yerlerindeki yetersizliklerden çok etkilenirler. İlişki ağındaki bir kopma, ağır işleyen bir birim, süreçte önemli bir gedik oluşturabilir, tüm model kilitlenebilir.

Bir noktasında bile iş akışının durması ya da iyi gitmemesi eğer, tüm sistemi yavaşlatıyor, tıkıyor, hatta çökertiyor ise sistem güvenilir olmaktan çıkar. Başarısından da söz etmek zordur. Basit sistem ve yerinden çözüm ilkesi hız ve zaman kazandırır, kolay yönetilir. Bu yüzden yerel ve kapsamlı işlerin çözümünde az katmanlı, daha az merkezileşmiş, olabildiğince basit, olabildiğince, yerinden çözümü esas alan modeller tercih edilir.

AFET YÖNETİMİ

Belediyeler -şu anki budanmış kaynak ve yapılarıyla bile- örgütsel birimleri, alana aşina kadroları, el altındaki mevcut donanımları ile kente ve işleyişine merkezin uzantılarından daha hâkimdirler. Afet ve acil durum müdahale ve yönetim sürecinin, vazgeçilmezi olmak durumundadırlar.

Kentin işleyişinin sürebilmesi, toplumun temel gereksinmelerinin karşılanması esas olarak belediyelerce sağlanmakta ve işletilmektedir. İnsanı tanımak, yeri, zamanı bilen, ihtiyacı en iyi hisseden, kamusal örgüt, belediyedir. Belediye, idarenin parçasıdır. Merkezi yönetimin rakibi değildir. Olamaz da!

Belediyeleri olağandışı durumlara daha dayanıklı, daha yapabilir kılmak, donatmak ve yetkilendirmek, merkezi yönetimi zayıflatmaz. Tersine merkezin bizzat yapmak sorumluluğunu azaltır. Afet yönetiminde yerinden yönetime güvenmek halka güvenmenin gereğidir. Yerinden yönetim toplumun gücünü, yaratıcı birikimini, açığa çıkarmanın temel yöntemidir! 

Türkiye’nin afetle mücadele modeli oldukça karmaşık, çok katmanlı ve hiyerarşiktir. Kontrol ve koordinasyon temelli kurgulanmıştır. Karar yeri en merkezdedir. Yerel inisiyatif adeta yok hükmündedir. Yetkili elemanların siyasi sorumluluğu, halka değil atama makamına, merkeze yöneliktir. Oysa, afetin ilk anlarında, insan ve malzeme mevcutlarının yeterliliği ve erişilebilirlikleri hayati önemdedir. Özellikle kurtarma, yaşatma ve korumanın gecikmeye tahammülü yoktur. İlk birkaç günün yıkıcılığını aşabilmek için, piyasadan o anda tedarik edilen mal ve hizmet ne kadar yeterli olabilmektedir?

BELEDİYEYİ İŞLER TUTMAK

Mevcut sistemin temel aksama noktalarından biri, merkez-yerel dengesini ve idarenin bütünlüğü ilkesini görmezden gelmesidir. Kamunun müteselsil sorumluluk ve birbirini tamamlama anlayışını benimsememesidir.

Halkın belediyesinden beklediği tüm görevleri yapabilmesine yetecek kaynak ve yetki tanımamak, belediyelerin yerindenlik gücü ve yerel toplumsal-siyasal sorumluluk niteliklerinden yararlanmamak kaynak israfıdır. 

Belediyeyi demokratik, sağlam ve işler tutmak, kenti yaşatmanın gerek şartıdır. 

Kenti yaşar tutabilmek için belediyeyi canlı tutmak vazgeçilmezdir. 

BÜLENT TANIK 

ŞEHİR PLANCISI / EGE BARIŞ VE İLETİŞİM DERNEĞİ BAŞKANI