Yine kasım ve yine yaprak dökümü... 12 Eylül 1980 öncesi ülkemiz demokrasisine ve CHP’ye damga vuran kimlikli siyaset adamları birer birer aramızdan ayrılıyor. 3 Kasım 2022 günü de Süleyman Genç’i yitirmenin acısı yüreklerimize çöktü. 1944 yılında Rize İkizdere’de doğan Süleyman, sözcüğün tam anlamıyla gariban bir Anadolu çocuğuydu. İlk ve orta okuldan sonra Erzincan Askeri Lisesi’ne girdi. 1961’de Albay Talat Aydemir’in başlattığı başarısız darbe girişimi bastırılınca Kara Harp Okulu bir süreliğine kapatıldı. Açıkta kalan öğrencileri sokakta bırakmayan İsmet Paşa onları çeşitli üniversite ve yüksek okullara dağıttı. Süleyman Genç de İzmir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ne girenler arasındaydı.

CHP İKİYE BÖLÜNDÜ

Süleyman’ın sosyal mücadele dönemi öğrenciliğinde başlamıştı. 1963 yılında gençlik hareketlerinin merkezi sayılan Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) Ege Temsilcisi oldu. Onu CHP İzmir İl Gençlik Kolu Başkanlığı izledi. Buradaki üstün başarısı Ankara’nın dikkatini çekmişti. Parti içindeki ortanın solu mücadelesinden başarıyla çıkan ve 1966 yılında genel sekreter seçilen Bülent Ecevit’in genç ve inançlı kadrolara gereksinimi vardı. Süleyman Genç ekibiyle birlikte 1970 Mart’ında CHP Gençlik Kolları Genel Başkanlığı’na getirildi. Ülke bunalım içindeydi; sağ-sol kavgası yoğunlaşmıştı. 12 Mart 1971 günü Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ile kuvvet komutanları bir muhtıra vererek dayattıkları koşullar gerçekleşmezse yönetime el koyacaklarını ilan ettiler. İstifa eden Başbakan Demirel’in yerine Nihat Erim’i getirdiler. CHP deyim yerindeyse karpuz gibi ikiye bölünmüştü. Darbeye karşı çıkan Ecevit, Genel Başkan İnönü ile ters düştüğünü söyleyerek genel sekreterlikten ayrılmıştı. Demokrasiyi ve ortanın solu hareketini savunanlar bir yanda, askeri rejimin himayesinde politika yapmayı yeğleyenler diğer yandaydı. Artık Ankara ve İstanbul’da sıkıyönetim vardı. CHP’nin ilçe ve il kongreleri başlamıştı. Bunların sonuçları partinin yazgısını belirleyecekti. 

Süleyman Genç’in yönetimindeki gençlik kolları genel merkezi yurdun dört bir yanına dağıldı. İnönü, Ecevit’in kadrosundan oluşan parti meclisini değiştirmek için kurultayı topladı. 5-7 Mayıs 1972’deki 5. olağanüstü kurultay İnönü’nün yenilgisiyle sonuçlandı ve paşa 8 Mayıs 1972 günü genel başkanlıktan çekildi. Bu sonuçta Süleyman Genç ve ekibinin büyük payı olduğunu söylemek abartı sayılmamalıdır. 14 Mayıs 1972 günü toplanan CHP Kurultayı Bülent Ecevit’i genel başkan seçti. İnönü, 5 Kasım 1972 günü de CHP üyeliğinden de ayrıldı. 59 milletvekili ve senatör de partiden istifa etmişlerdi. Babıâli basınında köşe yazarları “CHP’nin bittiğini” yazıyorlardı. Oysa durum farklıydı. CHP içinde darbecilere karşı duran, sıkıyönetimle boğuşan ve örgütten gelen genç ve donanımlı bir kadro iktidara hazırlanıyordu.

SOL KANAT

CHP seçimlere bu kadrolarla girmiş ve 185 milletvekilliği kazanarak birinci parti olmuştu. Adalet Partisi 149, Demokratik Parti 45, Milli Selamet Partisi 48 milletvekili çıkarmışlardı. CHP o güne kadar kamuoyunun pek tanımadığı isimlerle Meclis’e girmişti. Önseçimlerden başarıyla çıkan Süleyman Genç yaşını büyüterek İzmir milletvekili seçilmişti. Ben 32 yaşında, Yüksel Çakmur 31, Mahmut Türkmenoğlu 40, Deniz Baykal 36, Önder Sav 37, Alev Coşkun 37, Ali Topuz 41 yaşında milletvekili olmuştuk.

Ecevit’in başbakanlığında CHP-MSP Hükümeti kurulmuştu. Plan-Bütçe Komisyonu üyesi Süleyman Genç’le Erzincan Senatörü Niyazi Ünsal kontrgerillanın üzerine gidiyor, bu örgütün açığa çıkmasını istiyorlardı. 1974’te toplanacak program ve tüzük kurultayı öncesi partide önemli ideolojik tartışmalar oluyordu. Süleyman’ın da sözcülüğünü yaptığı bir grup, sosyal demokrasinin emeğe ve sermayeye dönük iki yüzünün bulunduğu, bu nedenle partinin emeğe dönük bir yapıya dönüşmesini istiyordu. İçinde benim de bulunduğum bu kadro, program ve tüzükte sosyal demokrasi yerine “demokratik sol” tanımının yapılmasını istiyordu. Bu tartışmalar parti meclisinde yapıldı ve oylandı. Çoğunluk demokratik soldan yanaydı. Artık CHP’de bir “sol kanat” oluşmuştu. Daha çok genç milletvekillerinin başını çektiği bu hareket partide ve ülkede yankılanmıştı. 1974 yılında yapılan CHP 22. Kurultayı’nda Ecevit’in listesine karşı sol kanat kırmızı liste çıkararak partideki iddiasını kanıtlıyordu.

BİR DÖNEM KAPANDI

CHP, 5 Haziran 1977 seçimlerinde yüzde 42 oy almasına karşın seçim sisteminin azizliğine uğramış ve iktidar olamamıştı. Yeni gelen milletvekilleriyle birlikte sol kanat daha da güçlenmişti. Süleyman Genç, Ecevit-Bağımsızlar hükümeti sırasında yine kontrgerillanın üstüne gidiyordu. 6 Ocak 1978 günü evi bombalanmış, gerekli yerlerden yanıtını almıştı. Bugüne dek failinin bulunmaması ise Genç’in savlarını kanıtlıyordu!

Türkiye’de iç ve dış istihbarat örgütleri darbe koşullarını hazırlıyordu. Tehlikeyi gören milletvekili ve senatörler 9 Eylül 1980 günü demokrasi tarihimize geçen faşizme karşı 31 imzalı sol kanat bildirisini yayımladılar. Üç gün sonra yapılan 12 Eylül darbesinin ilk işi bu imza sahiplerini gözaltına almak olmuştu. 12 Eylül’den sonra partileşme aşamasında aktif rol alan Süleyman Genç, cuntanın Zincirbozan’a gönderdiği kafile içinde yer aldı. Demokratik yaşama geçildiğinde Süleyman sağlık sorunlarıyla boğuşuyor, saygıdeğer eşi Şükran Hülagü Genç’in titiz ilgisiyle yaşamını sürdürüyordu. Kendini yetiştiren ve ülke sorunlarına çözüm arayan gerçek bir halk adamıydı. Türkiye’nin Yapısal Analizi, 12 Mart’a Nasıl Gelindi?, Bıçağın Sırtındaki Türkiye ve Kuşatılan Devlet Türkiye adlı kitapların yazarıydı. Ölmeden bir gün önce yattığı hastanede kendisiyle konuşan arkadaşı Alev Coşkun’a yazdığı son kitabın basılmasını vasiyet etmişti.

Parti içi demokrasi ile demokratik sol savlarını ömrü boyunca savunan ve yaşama geçirmeye çalışan Süleyman Genç’le birlikte bir dönemin kapandığını söyleyebiliriz. Üzücü olan onun kişiliğinde bugün pek göremediğimiz demokrasi anlayış ve davranışlarını arıyor olmamızdır. Ne diyelim? Toprağı bol olsun!

KEMAL ANADOL

ESKİ CHP GRUP BAŞKANVEKİLİ