OLCAY BÜYÜKTAŞ
Kod 29’un en büyük mağduru olduklarını dile getiren Birleşik Metal-İş Başkanı Adnan Serdaroğlu, grevdeki işçinin bile bu koddan atıldığını hatırlatarak, özellikle sendikalı olmak üzere girilen işyerlerinde sorunun daha fazla yaşanmaya başladığına dikkat çekti. Günlerce eylem yapan, Çorum’da Ekmekçioğulları Metal’de sendikalaştıkları için işten atılan 90 işçi’nin 54’i kod 29 denilen “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranmak” gerekçesiyle işten atıldı. Böylesi durumlar için Özveri’nin önerisi ise Kanada Britanya Kolombiyası’nda örneği olan, sendikanın işyerinde örgütlenmeye başlamasıyla işverene 120 gün süreyle getirilen fesih yasağı dahil işçilerin disiplin işlemlerine tabi tutulmasının yasaklanması...
Emekçi, savunması alınmadan, tazminat ödenmeden haksızca geleceksizliğe itiliyor
Salgın sonrasında hükümetin önlem olarak uygulamaya koyduğu işten atma yasağı, işten tazminatsız atmaya dönüştü. Onlarca işçi, işyerinde sendika istemeyen işveren tarafından Kod 29’dan, tazminatsız bir şekilde atıldı.
İşçinin siciline kara bir leke olarak işlenen, savunması alınmadan, inceleme yapılmadın atılan ve işsizlik ödeneğinden yararlandırılmayan fesih biçiminin kötü kullanımına ilişkin DİSK, Meclis’te grubu bulunan partileri ziyaret ederek duruma çözüm arıyor.
Pandemi sonrası 4857 sayılı İş Yasası’nın geçici 10. maddesiyle işverenlere getirilen işten çıkarma yasağı cingöz işveren tarafından kısa sürede fırsata dönüştürüldü. Çalıştırmak istemediği işçiyi, ücretsiz izne bile çıkarmak istemeyen işveren, yasaların ona sunduğu mucize bir fesih biçimiyle çalışan, ihbar ve kıdem tazminatlarını bile ödemeksizin işten çıkarmaya başladı. Kârı mı düştü hoop Kod 29, işçi greve mi çıkacak hoop Kod 29, işyerinde sendika mı istemiyor hooop Kod 29...
Onlarca işçi geleceğine ipotek konularak işten atıldı. Eylemler yapıldı, yapılıyor... Konunun can yakıcılığı her geçen gün artıyor. Biz de neden bu Kod 29, devletin ilgili kurumları bunu incelemez mi, bu şekilde atılan işçinin hiçbir hakkı yok mu gibi aklımıza gelen soruları konunun uzmanı Avukat Dr. Murat Özveri’ye sorduk. Özetle “İşten çıkarma yasağı yok, tazminatlı işten çıkarma yasağı var” diyen Özveri’nin verdiği bilgi özetle şöyle:
- İş sözleşmesinin işverence feshi, işverenin gösterdiği nedene göre iki ana grupta yer alır. İşveren, işçinin iş sözleşmesini sona erdirecekse ya “geçerli bir neden”e ya da “haklı bir neden”e dayanmak zorunda.
- İşveren, geçerli bir fesih nedenine dayanarak iş sözleşmesini sona erdireceği zaman işçinin kıdemine göre belirlenen bildirim sürelerine uymak zorunda.
- Ayrıca işveren, geçerli nedenle iş sözleşmesini sona erdirdiğinde işçinin kıdemi bir yılı doldurmuşsa kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Bu nedenle işverenin geçerli nedenle feshi “tazminatlı fesih” olarak da anılır.
- İş sözleşmesi geçerli nedenle sona erdirilen işçi, işsizlik sigortasından yararlanır.
DAVA BİTENE KADAR!
- İşveren işçiyi 25. maddenin “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı “II” bendinde yer alan nedenlerin varlığı halinde hem bildirim önellerine ilişkin ücret (ihbar ücreti) hem de kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğünden kurtuluyor.
- SKG’de her bir kod bir fesih nedenini ifade ediyor. Kod 29’un karşılığı ise işverenin “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedenine dayalı bir işten çıkarma yapıldığı anlamına geliyor.
- Kod 29’a göre işten çıkarılan işçi, davayı kazanana kadar kıdem tazminatı, ihbar tazminatı alamadığı gibi işsizlik sigortasından da yararlanamıyor. İşveren işçi davayı kazansa dahi en fazla 4-8 aylık ücretten oluşan işe iade tazminatı, en fazla 4 aylık ücretle sınırlı çalıştırılmayan süre ücreti, kıdem ihbar tazminatını dava sonunda ödeyerek yasaya aykırı davranışından yarar elde etmeye devam ediyor.
- Ortalama üç-dört yıl süren dava süreci içerisinde işçi sadece işverenin asılsız beyanı nedeniyle mahkemelerde sürünmek zorunda kalıyor.
İŞÇİNİN SAVUNMASI BİLE ALINMIYOR!
Hem asgari ücret üzerindeki vergi kesintileri hem de Kod 29’dan atılan işçilerin durumlarını Meclis’te çatısı bulunan parti temsilcilerine anlatmak üzere Ankara’da bir dizi görüşmeler yapan DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, konuya ilişkin şu bilgileri verdi:
İşverenin bu durumda işçiden savunma almasına gerek yoktur. Kod 29 bir “damga” gibidir, işçi başka işe girerken yeni işveren açısından olumsuz bir sicil haline gelir, adeta kara bir liste işlevi görür. İşçinin yargıya başvurma hakkı olsa da bunun uzun zaman aldığı ve telafisi mümkün olmayan sonuçlar yarattığı biliniyor. Kod 29 kapsamındaki işten çıkarmaların önemli bir bölümü işverenin tazminat yükümlülüğünden kurtulmak için gerçeğe aykırı iddia ve yorumlarına dayanıyor. Ayrıca sendikalaşma durumunda da işveren Kod 29 gerekçesiyle işçileri işten çıkarmaktadır. Pandemi döneminde uygulanan işten çıkarma yasağının istisnalarından biri olması nedeniyle işverenler işten çıkarma yasağını delmek için Kod 29’u kullanıyor.
Ancak bu belirsiz ve şüpheli duruma rağmen işveren Kod 29’u kullandığında, işverenin bu iddiasının doğru olup olmadığı ne İŞKUR ne de SGK tarafından inceleniyor. Bu durum büyük mağduriyetlere yol açıyor.
TAZMİNATSIZ ÇIKARMA İZNE BAĞLANSIN
- İşverene mali yük getiren feshin yasak, işverene hiçbir yük getirmeyen feshin serbest olmasını fesih yasağı ile bağdaştırmak olanaklı değil.
- İşçi çıkarmak için kendisine başvurulan iş mahkemesi, haklı feshe ilişkin işverenin gösterdiği fesih nedenleriyle iş sözleşmesinin sona ermesi arasında uygun illiyet bağının bulunduğuna ilişkin kuvvetli belirtilerin olduğuna karar verirse haklı fesih için izin vermeli.
- Ancak bu iznin işverenin feshin haksız çıkması halinde işçinin elde edeceği hakları, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yoksun kaldığı işsizlik sigortası tutarının en az yüzde 30’nu teminat olarak mahkeme veznesine yatırılması koşuluna bağlamalı. Böylece işçinin ücretinin gerçek ücret üzerinden bildirilmemesinden doğan kıdem ihbar tazminatı da güvence kapsamı içerisine alınmış olacak.
ARAS KARGO’DA YÜZDE 24 ZAM
Tüm Taşıma İşçileri Sendikası (TÜMTİS), Aras Kargo’yla imzalanan 2. dönem toplu iş sözleşmesi sonucunda işçilere yüzde 24 zam yapıldığını açıkladı.
Sendikadan yapılan açıklamada, 900’e yakın şubesi, 29 aktarma merkeziyle Türkiye’nin 81 ilinde faaliyet gösteren Aras Kargo ile pandemi koşullarında 5 bin üye adına imzalanan toplusözleşme görüşmelerinin kargo işçileri açısından önemli kazanımlarla sonuçlandırıldığı, ücret ve sosyal haklarda yüzde 30’u aşkın oranda artış sağlandığı bilgisi verildi.
TÜMTİS/Tüm Taşıma İşçileri Sendikası Başkanı Kenan Öztürk, “Örgütlü oldukları işyerlerinde işçiler, toplu iş sözleşmesi güvencesi altında, çeşitli sosyal haklara sahip, günde 8 saat esasına göre çalışıyor. Öte yandan işkolumuzda sendikasız, iş güvencesinden yoksun ve fazla mesai ücreti almadan günde 12-13 saat çalışan çok sayıda sendikasız işçi ve dolayısıyla işyeri bulunuyor. Sendika olarak amacımız UPS, DHL ve Aras Kargo’dan sonra sektörümüzde örgütsüz durumda bulunan işyerlerini de sendikalı toplusözleşmeli bir düzene kavuşturmaktır” dedi.
Sendikadan alınan bilgiye göre, Aras Kargo’yla 5 bin işçi adına masaya oturuldu. TÜMTİS, sözleşmenin ‘kazanım’ olduğunu belirtti. Sözleşmeyle;
- İlk yıl maaşlara net yüzde 24 oranında zam. İkinci yıl enflasyon oranında zam. Asgari ücrete zam enflasyonun üstünde kalırsa, bu zam oranı dikkate alınacak.
- Halen 30 günlük ücret tutarındaki ikramiyeler yüzde 33 artışla 40 günlük ücret tutarına çıkarıldı.
- 17 liralık yemek ücreti 21 liraya yükseltildi.
- Yakacak, öğrenim, doğum, evlenme yardımlarını içeren sosyal maddelerde yüzde 24 oranında zam.
- Resmi ve dini bayramlardaki mesai ücretleri yüzde 60 zamlı ödenecek. Dini bayramlarda, her bir bayram için 150 liralık market çeki verilecek.
- Taşeronda çalışan işçilerin kadrolu yapılması konusunda da düzenlemeler yapıldı.
SENDİKA ÖNLÜĞÜNE BİLE TAHAMMÜL YOK
Zonguldak’ta KESK’e bağlı sendikaların faaliyetleri nedeniyle bazı çalışanların başka illere tayin edilmesini protesto ederek basın açıklaması düzenleyen sendikacılar ve beraberindekiler Tren Garı’na yürümek istedi. Polis ekipleri açıklamayı yapan sendikacıları gösteri ve yürüyüş yaptıkları görüntüsü gerekçesiyle önlüklerini çıkarmalarını istedi. Kısa süreli tartışmanın ardından önlüklerini çıkaran sendika üyeleri Tren Garı’ndaki açıklamanın ardından dağıldı.
