Küresel rapora göre ev işçileri, bugün daha iyi örgütlenmiş durumdalar; çıkarlarını savunmak için kendilerini temsil edecek yapılarda bir araya geliyorlar. ILO’nun Türkiye raporuna göre ülkede çoğunluğu kayıt dışı olan 1 milyon ev işçisi, sigortasız ve güvencesiz bir şekilde pandemiye yakalandı. 

Sayıları 70 milyona yaklaşan ev işçileri, yıllardır eşitlik ve insana yakışır iş için savaşıyor. Uluslarası Çalışma Örgütü’nün (ILO) küresel olarak hazırladığı rapora göre, Ev İşçileri Sözleşmesi’nin kabulünün onuncu yıldönümünde, COVID-19 salgını, ev işçilerinin işgücü piyasasında devam eden kırılganlıklarını ortaya çıkardı.

Rapora göre, birçoğunun çalışma koşulları on yılda iyileşmedi ve COVID-19 salgını nedeniyle daha da kötüleşti. Veriler, dünyadaki 75.6 milyon ev işçisinin önemli ölçüde acı çektiğini ve bunun da günlük bakım ihtiyaçlarını karşılamak için kendilerine güvenen haneleri etkilediğini gösterdi. Ancak rapor önemli bir gelişmenin altını çiziyor. Tüm kötüleşen koşullara karşın gösterilen bir iyileşme varsa o da örgütlenme ile yaşandı. Ev işçisi örgütleri bugüne kadar kaydedilen ilerlemede kilit rol oynadı.

Yasal boşluklar var

Rapor, Asya ve Pasifik ve Arap Devletleri’nde yasal boşlukların kapatılmasına yönelik acil ihtiyaç olduğuna işaret ediyor. Ev işçilerinin çalışma ve sosyal koruma yasaları kapsamında olduğu durumlarda bile, uygulama önemli bir dışlanma ve kayıt dışılık sorunu olmaya devam etmektedir. Rapora göre, ev hizmetlerinde çalışan her beş kişiden biri (yüzde 18.8) etkili istihdamla ilgili sosyal koruma kapsamından yararlanıyor. 57.7 milyon kadın istihdam edilen ve ev işçilerinin yüzde 76.2’sini oluşturan ev işleri, kadın egemen bir sektör olmaya devam ediyor. 

Ev işçilerinin büyük çoğunluğu iki bölgede istihdam edilmektedir. Yaklaşık yarısı (38.3 milyon) Asya ve Pasifik’te -büyük ölçüde Çin’den dolayı- bulunurken, diğer bir çeyrek (17.6 milyon) Amerika’da.

Ev işçileri bugün daha iyi örgütlenmiş durumdalar; görüşlerini ve çıkarlarını savunmak için kendilerini temsil edebiliyorlar. Ev işçisi işverenlerinin örgütleri kadar onların örgütleri de bugüne kadar kaydedilen ilerlemede kilit rol oynadı.

En büyük sorun güvencesizlik

Ev işçilerine ilişkin bir rapor da ILO Türkiye Ofisi tarafından hazırlandı. TÜİK ve SGK istatistiklerini dikkate alınarak hazırlanan rapora göre, Türkiye’deki ev işçilerinin en iyi ihtimalle 2019 yılında yüzde 80’den, 2020 yılında ise yüzde 70’ten fazlası sosyal güvenlik haklarına ulaşamıyor. Ev işçilerini örgütleyen sendikaların verdikleri tahmini sayılar dikkate alındığında ise ev işçilerinin yüzde 90’dan fazlasının yeterli sosyal güvenceden yoksun olduğu ortaya çıktı. Araştırmaya göre 10 günden fazla çalışan sigortalıların toplam sayısı 2021 yılı şubat ayında 65 bin 159 olurken, bunun yüzde 93.7’sini ise kadın çalışanlar oluşturdu.

Rapora göre aralarında kapıcıların da olduğu ve “işyeri kendi evi” tanımı kapsamının da dahil edilmesi ile TÜİK verileri doğrultusunda Türkiye’deki ev işçilerinin tahmini sayısının 2020 yılı için 221 bin 750 olduğu belirtiliyor. Rapor kapsamında görüşülen 10 gün ve üzerinde istihdam edilen birçok ev işçisi, mevcut düzenlemelere rağmen sigorta primlerinin yatırılmadığını ve çoğu zaman kayıt dışı çalıştırıldıklarını ifade etti.

Dr. Ceyhun Güler tarafından hazırlanan rapora göre ev işçileri, fiziksel, biyolojik, kimyasal ve psikososyal pek çok iş sağlığı ve iş güvenliği riski altında; alandaki iş kazalarının çoğu düşme, kayma veya yaralanma şeklinde görüldü. Kas ve iskelet hastalıkları, bulaş riski, solunum yolu hastalıkları da ev işçilerinin en sık karşılaştıkları sorunlar arasında yer aldı.

Metal işçisi Ankara’da

Birleşik Metal-İş Sendikası üyesi işçiler, yaşadıkları sorunları anlatmak ve haklarını aramak için Ankara’ya gitti. Müşterileri arasında Mercedes, Volvo, MAN, Renault, Isuzu, Nissan gibi sermaye devleri bulunan Baldur Süspansiyon işvereninin, işçileri köle gibi çalıştırmak istediğini söyleyen Birleşik Metal-İş Başkanı Adnan Serdaroğlu, yaşanan hukuksuzlukları görmezden gelenlere karşı mücadelenin her platformda devam ettiğini dile getirdi.

Baldur işçilerinin 25 Aralık 2020 sabahı “İş, ekmek ve hakları” için çıktıkları grevi 6. aya girerken her türlü saldırı ve hukuksuzluğa göğüs gererek kararlılıkla sürdüreceklerini belirten Serdaroğlu, emekçilerin, yaşanan sendikal hak ihlallerinin muhatabı olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapılacak görüşmede; hukuksuzlukları ve çözüm için taleplerini ileteceklerini söyledi.

TÜMTİS’ten sözleşme

TÜMTİS’in örgütlü olduğu Gaziantep ve İzmir ambarlarında yeni dönem toplu iş sözleşmesi (TİS) imzalandı.

Gaziantep’teki örgütlü ambarlarda imzalanan TİS ile ikramiye ve sosyal hak artışları dahil ücretlere aylık net yüzde 22 ile yüzde 36 arasında değişen oranda zam yapıldı. Alt kademe ücretleri yüzde 36 oranında bir artışla üst kademe ücretleriyle aynı seviyeye getirilerek eşitlendi. Bir önceki TİS’ten sonra işe girmiş olup üç maaş tutarında ikramiye alan işçilerin ikramiyeleri dörde çıkarıldı. 

İzmir’de de yüzde 22 zam alındı.

OLCAY BÜTÜKBAŞ