Bugün ülke gündeminin dışına çıkıp hayvanlar hakkında birkaç kitaptan söz edeceğim. İlki sanatçı Bilge Alkor’un “Noli Me Tangerie ‘Bana Dokunma’” adlı kitabı. İlk sayfasında şu satırlar yer alıyor:
“Ben senin dünyanda yaşamıyorum. Evrenin büyük Sessizliği’nde, Bilinmeyen’in kıyısında yaşıyorum. Ataların, beni kan ve kemikle mağaraların karanlık duvarlarına kazıdılar. Ruhumu tanımak için. Efsanelerin, masalların çoğu bana adandı. Görkemli uygarlıklar, Mısır, Sümer, Yunan, tüm ilkel toplumlar, Kızılderililer, Şamanlar, Büyücüler, hepsi özümü görmek, biçimlendirmek istediler.
Oysa bana dokunuldukça kutsallığım yok oluyor:
KENDİM OLMA ÖZGÜRLÜĞÜ.”
Alkor, kitabını “Hayvanlardan öğrendiklerime karşılık ödenmesi gereken bir sanatçı borcuydu” diyerek anlatıyor.
ANIMALIA serisinde yer alan kitaptaki eserlere bakarken, hayvanların gücünü, duyarlılıklarını ve kendilerine has dünyalarını yansıtma tarzına hayran olmamak elde değil.
***
Hayvan hakları, yayınevlerinin yakın bir tarihe kadar üzerinde pek durmadığı konulardandır. Son yıllarda bu alandaki çevirilerin sayısında artış var. Bunlardan biri, Derek Ryan’ın İletişim Yayınları’ndan çıkan “Hayvan Kuramı - Eleştirel Bir Bakış” adlı kitabı.
Birleşik Krallık Kent Üniversitesi’nin Modernist Edebiyat Bölümü’nde öğretim görevlisi olan Ryan, kitabında, “hayvan” ve “hayvanlık” kavramlarına dair teorik tartışmaları incelemiş. Türcülüğün sorgulanışına dair bu satırların altını çizerek okudum.
“Irkçılık, sınıfsal ayrımcılık ve (hetero) seksizmi ele almaya başladığımıza göre, türcülüğün bir sonraki mantıki adım olacağını düşünebilirdik. Fakat bu, toplumdaki önyargıların ve bu önyargılara yönelik sanat, edebiyat ya da felsefe gibi çeşitli kültürel formlar üzerinden getirilen eleştirilerin bir tür çizgisel düzende ilerlediğini varsaymamızla mümkün olurdu.
Bilakis, tıpkı ırkçılık, sınıfsal ayrımcılık ve (hetero)seksizm çözümlemelerinin, bunların kesişim alanlarının hesaba katıldığında çok daha kuvvetli olması gibi, türcülüğün eleştirisi de toplumdaki bu diğer hastalıkların eleştirisiyle bir araya getirildiğinde en güçlü halini kazanır.”
***
Kırmızı Kedi Yayınevi, geçen ay Hayvan Hakları adlı bir kitap yayımladı. Kitabın deneyimli iki yazarı var: Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı Fransa temsilcisi yargıç Jean-Marie Coulon ile Hayvan Sağlığı ve Hayvanları Koruma Danışma Komitesi üyesi, Etik ve Bilimler Vakfı’nın başkanı, Pitié Salpêtrière Tıp Fakültesi profesörü Jean-Claude Nouët.
İki yazar, yetmiş soru üzerinden bir sohbet havasında, meseleye etik, hukuk ve bilimsellik ekseninde yaklaşmış. Savundukları görüşlerde katılmadığım hususlar var ancak hayvanlara dair belirttikleri 4 hakkı vurgulamak isterim:
“Tüm hayvan türlerinin insan hatası yüzünden yok olmama;
Tüm hayvanların öldürülmeme ya da fiziksel bütünlüklerine sebepsizce kastedilmeme;
‘Duyarlı’, yani acıyı hissetme ve/veya duyguları deneyimleme yetisine sahip hayvanların insan hatası yüzünden acı çekmeme;
İnsanların gözetimi altındaki hayvanların esenlik içinde yaşama hakkı olmalıdır.”
***
Benim yazdığım Vegan Devrimi ve Hayvan Özgürlüğü ise, Türkçe’de alanında en kapsamlı telif çalışma olma özelliğini taşıyor. Kült Neşriyat etiketiyle yayımlanan kitapta, feminizm, çevrecilik hareketleri ve Marksizm ile metinler arası bir eleştiri kurarak, türcülüğün sorgulanmasına çalıştım.
Kitabı mezbahalarda, süt ve yumurta çiftliklerinde, deney laboratuvarlarında, fabrikalarda, hayvanat bahçelerinde, akvaryum parklarında, sirklerde, yaşamın her alanında insanlar tarafından esir edilip çalıştırılan, işkenceden geçirilen ve gaddarca katledilerek yaşam hakları ellerinden alınan milyarlarca hayvan için yazdım...
