İki yıl önce (1 Eylül) aramızdan ayrılan Türkçenin öğretmeni Emin Özdemir’in O İyi Kitaplar Olmasaydı yapıtının başucu kitabı olması, Hayyam’ın Dörtlükler’i, Cervantes’in Don Kişot’u, Montaigne’nin Denemeler’i, Hugo’nun Sefiller’i, Nâzım Hikmet’in şiirleri gibi dönüp dönüp okunması gerektiğini hep vurgularım.
Özdemir ailesiyle Dil Derneği’nin oluşturduğu “Emin Özdemir Ödülü”nün bu yıl bir gazeteci yapıtına verileceği değerbilirliğini alkışlayıp onun Türkçe tutkusuyla dolu yaşamını aktaran Göğüne Sığmayan Bulut’u bir kez daha anımsatırken kıvanç duyduğum güzelliklerden söz edeceğim.
Eşekli Kütüphaneci
“Okumayan, yazmayan, düşünmeyen toplumlar içten içe çürürler” demişti Uğur Mumcu.
Fakir Baykurt, hastalığının son günlerinde yazdığı Eşekli Kütüphaneci romanında, Ürgüp’teki kitaplığı yönetirken otuzdan fazla köye herkes, özellikle de kadınlar kitap okusun diye yıllarca eşekle kitap taşıyan, “Eşekli Kütüphaneci” adı takılan Mustafa Güzelgöz’ü anlatıyor.
Türkiye’de Okuma Alışkanlığı ve Kitaplarımız Kanatlarımız adlı kitapları olan Ferhat Özen’in yıllardır “Okuyan Toplum Projesi” için verdiği emekle okul okul dolaşması, “Neden okumuyoruz, niçin okumalıyız, nasıl okumalıyız, neler okumalıyız” sorularının yanıtlarını araştırırken Emin Özdemir’in emeğinin boşa gitmediğini de kanıtlıyor.
Orhan Tüleylioğlu ve okumak
Barbar Uygarlık, Neden Öldürüldüler? (4 c.), Kahramanmaraş Katliamı, Yüreklerimiz Hâlâ Yangın Yeri, Ben Uğur Mumcu’yum, Uğur Mumcu Ölümsüzdür, Merdivende Üç Şair ve daha birçok kitabıyla toplumsal ve siyasal sorunlarımıza ayna tutan Orhan Tüleylioğlu, Emin Özdemir’in tutkusu olan okuma ve kitaba yönelik düşüncelerini, incelikli, özgün yorumlarını Okumak mı O da Ne?, Yalnız Kitap, Mutluluk Konservesi gibi kitaplarında yoğunlaştırmıştı.
Kitap ve yazar tanıma ya da kitap okuma kılavuzu ya da bir insanı insan kılan bilginin dolaşım sistemini irdeleyen, “insan nasıl insan oldu, insan nasıl insan olmalı” sorularının yanıtlarını veren bir ansiklopediyi çağrıştıran son iki yapıtında dünyanın ve ülkemizin kitaplarla çoğalan zenginliğiyle kucaklaşmıştık. Kucaklaşmayanlar üzülebilirler.
Dünyanın Kitapları
Tüleylioğlu, yeni kitabı Dünyanın Kitapları ile sarsıyor yüreğimizi.
Kitaplardan yelken açarak sanatçı ve bilim adamı Da Vinci’den, Umut İşkencesi adlı müthiş öykünün yazarı Fransız L’Isle-Adam’a demir atıyor. İspanya iç savaşının Cumhuriyetçi şairi Lorca’dan ABD’nin bir gün sosyalizmle yönetileceğine inanan Sinclaire’e, Sontag’ın kitap tutkusundan emperyalist İngiltere’yi dize getiren Gandhi’ye, Sefiller’i yayımlandığında yer yerinden oynayan Hugo’dan Nazi kamplarında kurşuna dizilen Max Jakob’a, “insanları uyandırmak gerek” diyen Guernica’nın yaratıcısı Picasso’dan Sinoplu nihilist Diyojen’e selam veriyor.
Tek iletişim yolunun duygu olduğu, aklın kaynağına duyguyla gidildiği düşüncesiyle filmler yapan Bertolucci’den düşüncenin ilk gün ışığı olan felsefecilere, ozan, filozof, astronomi ve matematik bilgini Hayyam’dan sinemayı sinema yapan, korku filmleri ustası Hitchcock’a, bilimkurgu yazarı Gökdelen’le bir başyapıt sunan Ballard’dan “edebiyat insan zihni için bir gereklilik” diyen Borges’e ilişkin damıtılmış bilgiler sunuyor.
Markopaşa efsanesinden Sait Faik, Orhan Veli, Mahmut Makal, Yaşar Kemal, Asım Bezirci, Uğur Kaynar’a, yaratılarından esinlenerek özgün, çarpıcı açıklamalarla okuma, okutma rehberliğini üstleniyor.
Tüleylioğlu’nun Neruda’ya selamla nokta koyduğu Dünyanın Kitapları, ustası Emin Özdemir’in kitapları gibi başucu kitabı olmalı.
