Türkiye’de sermaye birikiminin

ve sınıfının oluşması

Cumhuriyetin kuruluş yıllarından

başlayarak belirli dönemler

itibarıyla olmuştur.

Cumhuriyetin ilk yılları zenginlerimizin

ticarete ilk adım

attıkları yıllardır...

Koç, Sabancı ve Çukurova

1920’lerde ticarete ilk adımlarını

attı. Vehbi Koç Ford’un temsilcisi

olmuştu. Hacı Ömer Sabancı

Adana’da pamuk ticareti yapıyordu.

Yaşar grubunun babaları Durmuş

Yaşar Rodos’tan göç etmiş ve

boya ve gemicilik işine başlamıştı.

Çukurova’nın sahibi Eliyeşil ailesi

ve Karamehmet Tarsus bölgesinde

büyük topraklara sahiptiler.

Yunanistan’dan gelen Bezmen,

Titiz, Yalman aileleri sermaye oluşumunun

ilk aileleridir.

Çukurova, 1925’te Rumlara ait bir

iplik fabrikasına sahip olarak sanayiciliğe

ilk adım atan aile olmuştur.

Kadir Has’ın babası Nuri Has ve

Kayseri Milletvekili Nuri Naci Yazgan

tarafından1925’te, bir Ermeniye

ait bez fabrikası satın alınarak Milli

Mensucat Fabrikası kuruldu.

Bu dönemde Museviler ticarette

hâkim durumda idiler. Garih, Alaton,

Kamhi aileleri en tanınanlarıdır.

Varlık vergisinden sonraki

dönem...

Çok tartışılan varlık vergisi ile

Musevilerin ticarette etkisi azalmaya

başladı. Varlık vergisini ödeyemeyen

Musevi ve Ermenilere ait

varlıkların Tük işadamlarına geçtiği

iddia edilir.

Üzeyir Garih ve İshak Alaton’un

kurdukları Alarko Holding’in kuruluş

yılı1954 Karaköy’dür.

Bu ailenin gelişmesinde en önemli

dönüm noktası olarak o dönemin

Başbakanı Adnan Menderes tarafından

para matbaasının havalandırma

ihalesinin verilmesi kabul edilir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası Koç

ve Sabancı isimleri öne çıkar...

Koç CHP döneminde Numune

Hastanesi ihalesini alır. 1946’da

General Electrics ile ilk ampul fabrikasını

kurar. Amerikalılarla traktör

ve otomotiv işine girer. Koç’un

Musevi işadamı Burla Biraderler ile

işbirliği bu döneme rastlar.1944’te

Burla Biradeler’den Koç’a transfer

edilen Bernur Nahum Koç’un gizli

kahramanıdır. Elektrik ampulü, taşıt

lastikleri, çamaşır makinesi, buzdolabı

ve Anadol üretimlerinin hep bu

kahramanın hayal gücü ile oluştuğu

bilinir.

Sabancı ailesi Demokrat Parti döneminde

yaptığı atılımlar ve Toyata

ile öne çıkar.

YKB (1944), Akbank (1946),

Garanti Bankası(1948) bu dönemde

kurulur.

Borusan demir-çelik işine girmişti.

Çukurova Caterpillar iş makinelarinin

ve bazı tarım makinelerinin

temsilciliğini yapıyordu. Hacı

Ömer Sabancı pamuk ihracatına

başlamıştı. Çiftçiler ailesi kendini

göstermeye başlar.

1949 yılında kurulan Türkiye

Sanayi ve Kalkınma Bankası’nın kuruluşu

sermaye sınıfının gelişimine

katkıda bulunmuştur.

1940’larda atölye halinde olan

iplik ve dokuma yapan Akkök, Eczacıbaşı,

Ülker, Yaşar fabrika haline

gelerek önemli atılımlar yapmaya

başladılar.

Bu dönemin avantajları ihaleler

ve varlık transferleridir...

Bu dönemde sermaye sınıfının

gelişimine katkıda bulunan en

önemli etkenler devlet ihaleleri, 6-7

Eylül olayları sonrası varlık değişimi

olduğu bilinir.

Ayrıca bu dönemin 1960’lara

denk gelen ilk yıllarında Amerika

çıkardığı PL 480 Kanunu ile ihtiyaç

fazlası süttozu(bu dönemde

ilkokula gidenlerhatırlar),

buğday ve tavuğu

Türkiye’ye gönderdi. Bunun

için ABD bir fon yaptı.

Bu fon bugün

İzmit’e kadar olan fabrikaların kurulmasının

kaynağını oluşturur. Yani

zenginlerimizin zenginleşmesinde

Amerika’nın payı çok büyüktür.

TÜSİAD’ın kuruluşu yerli sermayenin

dışa açılma sürecini

başlattı...

TÜSİAD 12 Mart muhtırasından

hemen sonra 12 Nisan 1971’de

büyük sermayenin temsilcileri tarafından

kuruldu.

- Bugünkü adıyla AB’ye tam üyelikte

ısrar ediyordu...

- Ekonomide yapısal değişim

istiyordu...

- 1978’de IMF, Dünya Bankası ve

ABD yetkilileri ile görüşen TÜSİAD,

istikrar programı için Ecevit hükümetine

baskı yapmaya başlıyordu.

1980’e gelinciye kadar ülkenin

içinde bulunduğu ortamı hatırlayın…

Demirel ve Özal ile uygulamaya

konulan 24 Ocak Kararları, para

ekonomisine geçen dünya konjonktürü

sonucu 12 Eylül darbesi sayesinde

Türkiye’de yeni bir dönem

açıyordu…

Devam edeceğiz…