Dünkü yazımda, İngiltere tarafından, Abdülhamit’in yardım isteği üzerine kendisine verilen ültimatomdan söz etmiştim.
Bugün bu ültimatoma biraz daha ayrıntılı olarak yakından bakmak istiyorum:
***
Abdülhamit’in yardım isteği üzerine ilk öneriler: Mayıs 1878 başlarında, İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury tarafından İstanbul Büyükelçisi Austen Henry Layard aracılığıyla iletildi.
2 Mayıs’ta Osmanlı’ya Rusya’nın Asya’daki (Anadolu ve Suriye) topraklarına saldırması halinde silahlı destek verileceği, karşılığında Kıbrıs’ın İngiltere’ye bırakılması önerildi.
16 Mayıs’ta İngiliz Kabinesi bu planı onayladı.
20 Mayıs 1878’de Ali Suavi’nin önderliğindeki Çırağan Baskını, Abdülhamit’i, psikolojik ve siyasal olarak iyice zayıflattı.
İngiltere, bu zayıflık dönemini diplomatik baskı için iyi kullandı.
***
23 Mayıs 1878’de Lord Salisbury, Layard’a Padişah’a 48 saatlik süre tanınması talimatı veren gizli bir telgraf yolladı.
25 Mayıs Pazar akşamına kadar süre veren bu ültimatom, teklifin kabul edilmemesi halinde İngiltere’nin dostluğunu geri çekeceğini, görüşmeleri keseceğini, bunun sonucunda İstanbul’un işgal edileceğini ve Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanacağını belirtiyordu.
Ayrıca, İngiltere’nin Osmanlı’yı yalnız Ruslardan değil, diğer devletlerden de koruyabileceği vurgulanırken red durumunda her türlü yardımdan vazgeçileceği tehdidi yer alıyordu.
***
Ültimatomun koşullarına göre, İngiltere’nin Taahhütleri şöyleydi:
Rusya’nın Osmanlı’nın Asya topraklarını (Kars, Ardahan, Batum gibi bölgeler) ele geçirmeye çalışması halinde silahlı müdahale ve savunma desteği.
Bu taahhüt, Berlin Kongresi öncesi Rusya’nın kazanımlarını sınırlamayı amaçlıyordu.
Ültimatoma göre Osmanlı’nın Taahhütleri de şöyleydi:
Kıbrıs Adası’nın İngiltere tarafından işgal edilip yönetilmesi.
Ada, Suriye ve Anadolu’yu korumak için stratejik üs olarak kullanılacaktı. Ayrıca, Ermenistan’daki Hıristiyan tebaaya yönelik reformlar yapılacaktı.
Ültimatomun mali koşulları da şöyleydi:
Kıbrıs’ın yıllık giderleri karşılandıktan sonra kalan gelir (yaklaşık 92-95 bin sterlin) Osmanlı’ya ödenecekti.
***
Ültimatoma göre Rusya, işgal ettiği toprakları geri verirse Kıbrıs boşaltılacak ve antlaşma sona erecekti.
Ültimatom kabul edilmediği takdirde İngiltere, Osmanlı’yı terk edecek ve bu, devletin bölünmesine yol açacaktı.
(Bazı kaynaklarda, adanın devredilmemesi halinde silah zoruyla alınacağı tehdidi de belirtilmiştir.)
25 Mayıs 1878’de II. Abdülhamit, teklifi kabul etti.
Layard, bunu Salisbury’e bildirdi. Padişah İslam mahkemelerinin devamı ve vakıf mülklerinin yönetimi konularında küçük koşullar talep etmişti.
***
26 Mayıs’ta geçici bir antlaşma imzalandı. 4 Haziran 1878’de Kıbrıs Konvansiyonu resmen imzalandı. 1 Temmuz’da bazı maddeler eklendi.
Antlaşma Berlin Kongresi’nden önce gizli tutuldu.
8 Temmuz 1878’de kamuoyuna açıklandı ve 12 Temmuz’da İngiliz filosu Larnaka’ya çıkarak adayı devraldı.
Ada, 1914’te I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere tarafından resmen ilhak edildi.
***
Ve biz hâlâ Osmanlı’nın çöküş döneminde, Abdülhamit’in ünlü “denge politikası” dolayısıyla yaptığı hatayı ödüyoruz!
Bu konuda daha ayrıntılı bilgi almak için güvenilir ve iyi bir kaynak arayanlara:
“İngiltere Dışişleri Bakanlığı Belgelerine Göre Osmanlı Padişahı Abdülhamit 48 Saat İçinde Kıbrısı İngilizlere Nasıl Kiraladı”
Ekim 1978, Cilt 42 - Sayı 168 Belleten
https://share.google/ wL1O8zSmHQ964SRbm
