Devlet olmak nasıl bir şeydir? Yalnızca kendi yurttaşına eziyet etmekle mi sınırlıdır? Gelenekselleşmiş şekilde imtiyazlı sınıf yaratıp toplumun her türlü değerinin yağmalanması ve uzun iktidarınız boyunca enflasyonla mücadele etmek midir? Devlette devamlılık, sadece söylenip geçilen bir kavram mıdır?
Bu girişi sorularla yaptık çünkü; işleyen ve başarılı bir devletin nasıl yönetildiğine çok yakınımızda bir örnek yaşanıyor. Türk-Ermeni ilişkileri yüzyılı aşan bir süredir kin, nefret, öfke ve savaşlarla anılıyor. Öylesine karmaşık, içinden çıkılmaz gibi görünen bir sorun ki... Türkler ve Ermeniler barışmayı başaramamıştı. Ama ABD isteyince, bu iki ulusun barışması gündemde. İlk anlaşmalar ABD’de imzalandı.
KAFKASLAR’DA NE OLUYOR?
Olan şu: Bölgede bu dönemde hangi büyük gücün etkin olacağı belli olmuş durumda. Buna göre bölge uluslarının kime karşı olacağı, kiminle barışacağı, hangi egemen gücün öncülüğünde bunları yapacağı belirlendi. Rusya, Güney Kafkaslar’ı uzun süredir etkisi altında tutuyordu. Bunun için Ermenilerin, Azerbaycan’ın Karabağ bölgesini işgal etmeleri bile sağlanmıştı. İsteyen bölgedeki Ermenilerin haklarına takılıp sonu gelmeyen milliyetçilik soslu tartışmalara girebilir. Ama bu ABD’nin işi değil, onun başka hedefleri var çünkü...
Sovyetler’in dağılmasının ardından Ruslar bölgeden kopmamak için geleneksel olarak Karabağ Klanı üzerinden etkilerini ve varlıklarını sürdürmek istediler. Azerbaycan’ın enerji kaynakları, ilk başlarda bu yüzden uzun yolu izleyerek Gürcistan ve Türkiye üzerinden Batı pazarlarına ulaştırılmak zorunda kalındı. Ama önümüzdeki dönem artık ulaşım güzergâhı epeyce kısalmış olacak. Çünkü Trump koridoru açılıyor.
ABD’liler hiç vazgeçmediler... Sovyetler yıkılmadan önce de yıkıldıktan sonra da... Amerikan devletinin politikalarında bir devamlılık belirgin olarak öne çıkıyor. Yani devletlerinde devamlılık var. En son örneği verelim. Karabağ Klanı’nın Ermenistan yönetiminden uzaklaştırılması, Paşinyan’ın güçlendirilmesi, Karabağ’ın yeniden Azerbaycan kontrolüne geçmesi, Ermenilerin Ermenistan’a göçmesi, Rus birliklerinin bölgeden çekilmesi gibi gelişmeler epeyce zaman aldı. Biden’ın başkanlık döneminde ABD lehine Güney Kafkasya’da çok önemli işler başarıldı. Devlette devamlılığın gösteri kısmı ise günümüzde Trump’a kalmış durumda. Zengezur Koridoru, artık Trump rotası oldu. Diline pelesenk edenler iyice anlasın, devlette devamlılık böyle bir şey. Canı isteyince, kendi siyasi geleceği için 180 derece dönmek değil.
ŞİMDİ NE OLACAK?
Artık kapana kısılmış Ermenistan biraz huzura erecek. Azerbaycan toprak bütünlüğünü sağlayacak, enerji kaynaklarını daha rahat Batı pazarlarına ulaştıracak. Rusya ve İran arasında kalmış olmanın sıkıntısı karşısında yalnızca Türkiye desteği değil, ABD desteğini de yanına almış olacak. Belki Ermenistan Türkiye ve Azerbaycan topraklarındaki hak iddiasından vazgeçecek, kim bilir belki NATO üyesi bile olabilecek... Yani ABD’nin tam koruması...
KAYBEDENLER KULÜBÜ
Son dönemde bölgesel mücadelede kaybedeler kulübünün müdavimleri değişmiyor. İran, Suriye ve Filistin bölgesinin ardından Kafkaslar’da da kaybetti. Ermenistan’ın artık tek kara çıkışı İran olmayacak. Azerbaycan’ın İsrail ile yakınlığına yeni bir boyut eklendi. Bakû artık ABD ile daha yakın. Trump rotasını bir ABD firması işletecek. Rota sözcüğünü küçümsememek, sınırlı görmemek gerek. Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan’ı kapsayan bir boyutu düşünmek gerekebilir. İran için artık daha sorunlu bir Kafkasya gündeme gelebilir.
Peki Rusya? Eminiz bu ülkede devlet aklı, Ukrayna’da ne kazanıp ne yitirdiğinin hesabını yapıyordur. Suriye’de Güney Kafkaslar’daki gerilemenin de... Kimse mücadelesinden vazgeçmez. Anlaşılan tarihin bu döneminde ilerleme aşamasında olanlar başkaları.
KİM İLERLİYOR?
ABD ilerliyor. Trump; Aliyev ve Paşinyan’a, “Bir sorununuz olursa beni arayabilirsiniz” dedi. Artık çözüm merkezi belli: Vaşington. Yeni hedef daha doğuya, enerji kaynakları açısından da zengin olan Orta Asya. Çin’in Kuşak Yol Projesi’nin önü, Rusya-Ukrayna çatışmasıyla kuzeyden kesilmişti. Trump rotası ile seçenek oluşturuluyor. Şimdi hedef, Çin’i Tanrı Dağları’nda karşılamak. Dr. Barış Adıbelli, Cumhuriyet’te anlatmıştı: Son gelişmeler, Çin’e yönelmenin ön hazırlıkları diye...
TÜRKİYE NE YAPIYOR?
Tam kendine göre işlerle uğraşıyor. Ekonomi çökmüş durumda. Devletin kurucu anlayışıyla kavga son sürat sürüyor. Yolsuzluk, usulsüzlüğün her gün yeni bir boyutu patlıyor. Şükür, Esad devleti yıkılınca Suriye’de İran karşıtı Colani devletinin kurulmasına yardım ediyor. Ufaktan takılıyor işte... “Ata yurdu, Türk dünyası” diye kükreyenlere de duyurulur...
