Sevgili Prof. Dr. Zafer Toprak Hocamız beklenmedik hızda yeni çalışmalarının peşinde koştururken aramızdan ayrıldı. Yakın tarihlerdeki çalışmalarının örnekleri ülkemizin her köşesinden izlenebilir. Ekonomik Toplumsal Tarih Vakfı’nın demirbaş kadroları ile dün telefonda acımızı paylaşmaya çalışırken bulundukları yerlerden karşılaştıkları örnekleri paylaşamadan geçemediler.

Bana düşen son görev, “bir katkı daha” bakış açısıyla yokuşa sermeden hemen kabul ettiği, YouTube’dan, “Cumhuriyet’ten tanıklıklar” dizini içinde izlenebilecek söyleşisinde toplumla bir kez daha paylaştığı, çok değerli olduğu kadar anlamlı, işlevsel söyleşisinden kimi satır aralarını paylaşmak olmalı. Boğaziçi Üniversitesi’nde Atatürk’ün 71. ölüm yıldönümünde 10 Kasım 2011 tarihinde yapılan bilimsel etkinlik, ilk örnek olarak dikkat çekmişti. Ülkemizden, dünyadan toplumsal tarihçilerin özgün çalışmalarının sonuçlarını paylaşmaları elbette toplumun ilgisini çekmişti. Yazılı, görsel araçlarla topluma ses getirecek ölçeklerde yansıtılmıştı.

François Georgeon, Erik-Jan Zürcher, Fabio Grassi, Nermin Abadan Unat, Oktay Yenal, Talât Sait Halman “Bir Entelektüel Olarak Atatürk” sempozyumunda bilimsel çalışmalarını sunmuşlardı. Tarihin çarpıtıldığı zamanın ruhu ile yaratılmış önyargılara karşı, çarpıcı bilimsel yanıtlı çalışmalar elbette beklenen ilgiyi toplamıştı. Dönemin en yandaşçıları bile ortaya çıkan bilimsel gerçekleri yok sayamamışlardı. Tarih Vakfı yönetimi çatısı altında da hiç vitrine çıkmadan çok üretmeyi sevdiğini bildiğim Zafer Hoca’nın çabaları beklenenden de güçlü bir kamuoyu yaratmıştı.

Kişisel yanılgım Zafer Hoca’nın katkılarını, bu çalışmaları bir bütün içinde sunma çerçevesinde görmüş olmamdı. Meraklılarının 20 Mart sonrası yayına girmiş, meraklılarının istedikleri zaman izleyebilecekleri söyleşimizde Zafer Hoca’nın anlatıkları ile öğrendiklerim benim için sürprizdi. 2010’lu yıllara kadar ülkemizde yaşanan toplumsal gelişmelerin içinde, askeri, sivil darbe iktidarları eliyle, Cumhuriyet değerlerine, kazanımlarına yönelik saldırıların sonuçları ile gelinmiş durumlar, hele de günümüze kadar gelinenleri ile sonuçları ortada.

Prof. Dr. Zafer Toprak toplumsal tarihçi olarak söz konusu gelişmelerden duyduğu sorumlulukla yola çıkmış, yukarıda isimlerini verdiğim yabancılar ile ülkemizden bilim insanlarıyla görüşmüş. Hep birlikte uzun soluklu bilimsel çalışma sorumluluklarını üstlenmişler. Kabaca bir üç yılın çalışmalarının sonucunda da ürettiklerinin bütünü ile ülkemizin kamuoyunun karşısına çıkmışlar. Biz sıradan sorunların paylaşıldığı bir bilimsel oturumu izlememişiz. Söz konusu ortak ürün çalışmalarının sonuçlarını almışız.

Elbette Prof. Dr. Zafer Toprak’a yönelttiğim sorular, Tarih Vakfı içindeki tanıklık ettiğim tarihçilerin, toplumbilimcilerin ve ülkemizin bilinen hemen hemen tüm isimlerinin içinde olup katkılar yaptıkları çalışmaların bütünlüğü üzerindendi. Çok yalınmış gibi görünüp dönemin televizyon kanallarında da çok popüler olan vakıf çalışmalarının ilk çarpıcısı, DP’yi, Menderes’i iktidara getiren 1950’nin seçim afişleri üzerindendi. Hani günümüz seçimlerinde de sloganlarının aidiyetleri bir türlü paylaşılamadı ya?...

Çok fazla televizyon kanalında bu afişler üzerinden yapılan yayınlarla, ne kadar da çok anlamlı, dersler çıkarılacak sonuçlar üretilebilmişti. Demokrasi sloganı ile yola çıkılıp hızla sivil diktatörleşmeye dönüşen iktidarlarının 10 yılda geldiği noktalar... 1960’ın nisan, mayıs ayı Cumhuriyet gazetesinin manşetlerine girmiş, içeriklerinin yayımlanması yasak kararların tarihi belgeliyor olmaları gerçeği.

En çarpıcıları ile sivil iktidarlar diktatöryal yapılanmalarında kazanılmış hakların tam tersi geriye savrulmaların boyutları. Tarihi doğru okumak, doğru yansıtmak gerek değil mi? Prof. Dr. Zafer Toprak çok daha uzun soluklu üretmeye niyetliydi. Kuşkusuz yerine, yaptıklarını örnek almış bayrağını taşıyacaklar geçecek. Işıklar içinde, yolu açık olsun...