Bir ülkede yerleşikler, yurtdışı yerleşiklerle mal, hizmet alım satımı; borç alma verme, yatırım yapma gibi ekonomik ilişkilerde bulunmakta, ekonomik işlemler yapmaktadırlar. Belli bir dönemde dış âlemle yapılan ekonomik işlemler, ödemeler dengesi ya da bilançosu başlığı altında toplanmakta, tasnifli bir şekilde gösterilmektedir.
Uluslararası ekonomik işlemler, milli gelirle ilişkisi ve işlevine göre ödemeler dengesinde; cari işlemler, sermaye, finans hesapları, uluslararası rezerv hareketleri olarak dört ana gruba ayrılmaktadır.
Ödemeler hesabı teknik anlamda bilanço olmamakla beraber, dengede olduğunu ifade için bu terim kullanılmaktadır. Dış âleme ödemeler, dış âlemden tahsilat, sonuçta eşitlenmekte, dengelenmektedir. Eşitliği, dengeyi sağlayan rezerv hareketleridir. Cari, sermaye, finans hesapları fazlası olan ülkenin uluslararası rezervi, altın, döviz mevcudu artmakta (-) işaretle; buna karşı cari, sermaye, finans hesapları toplamında açık veren ülke rezerv kaybına uğramakta, resmi altın ve döviz varlığı azalmakta, tabloda (+) işaretle yer almaktadır.
Dış âlemle olan ilişkilerin, işlemlerin hesabında muhasebe kesinliği olmadığından, çoğu kalem tahmini olarak tablolarda yer almakta; istatiksel hataları, yanlışları gidermek, varsa kayıt dışı işlemleri de kapsamak üzere “Net Hata ve Noksan” kalemiyle de hesaben denge sağlanmaktadır.
Tabloda cari işlemler hesabı, dış âlemle mal-hizmet, alım-satım hareketlerini kapsar. Cari işlemler, mal hareketleri, ihracat-ithalat, hizmet alım satımı (görünmeyenler) olarak iki alt gruba ayrılır. Ayrıca dış ülkelerle fiziki mal ve hizmet hareketi doğurmamakla beraber milli gelir hesabı ile ilişkili işlemler de örneğin yurtdışında çalışanların havaleleri (işçi dövizleri) cari transfer başlığı altında cari işlemler hesabında yer alır.
Hizmetler, turizm, müteahhitlik, bankacılık, sigortacılık, serbest meslek, taşıma hizmetlerini, patent, lisans, ticari markalar, işletme hakkı gibi sınai hakların; telif, yayın, bilgisayar yazılımı gibi fikri mülkiyet kapsamına giren hakların devir ve kiralanmasını, kâr payı, faiz transferlerini kapsamaktadır. Hizmet gelir ve giderlerinin, belgelere dayanılarak hesaplanması hemen hemen olanaksız olduğundan, tabloda, varsayımlara dayanan tahmini tutarları ile gösterilirler.
Sermaye hesabı, finans hesabı ayrımı yapıldıktan sonra, vazgeçilen alacaklar, bağış ve yardımlar, yurda kesin dönüş yapan vatandaşların, göçmenlerin, beraberinde getirdikleri fiziki varlıkları (bedelsiz ithalatı), patent, marka, telif hakları gibi sınai ve fikri hakların el değiştirmesini kapsamakta, günümüzde önemli tutarlara ulaşmamaktadır.
Finans hesabı; doğrudan sermaye yatırımlarını, menkul kıymet (portföy) yatırımlarını, yurtdışından borç alma ve yurtdışına borç ana para ödemelerini kapsamaktadır.
Ülke cari işlemler fazlası verdiğinde, dış dengenin sağlanması için yurtdışına yatırım yapılması, ülkeden sermaye çıkışı olması, net borç ödenmesi ve/veya uluslararası rezerv varlıklarını artması gerekir.
Mevcut verilere göre kaynak kullanım dengesi, eşitlik sağlanamıyorsa, “Net Hata ve Noksan” kalemiyle tabloda hesaben denge sağlanır. Net Hata ve Noksan kaleminin boyutu, cari işlemler, sermaye, finans hesaplarının kesin olmadığını, tahmin hatalarının ve/veya kayıt dışı işlemlerin varlığını gösterdiğinden, analizde, yorumda işaretinin eksi ve artı olmasını dikkate almak gerekir.
Sermaye hesabı önemsiz, finans hesabı görece sağlıklı olduğundan, rezerv varlıklarda değişim olmaması halinde, Net Hata ve Noksan Hesabı, cari işlemler dengesini düzeltir.
Cari işlemler fazlası veriliyorsa, işlemlerin ayrıntılı incelenmesi, irdelenmesi gerekir. Cari hesap fazlasının kaynağı, kullanım yeri belirlenmeden sağlıklı değerleme yapılamaz. Fazla, geçici nedenlerden, tahmin hatalarından kaynaklanabilir. Cari transferler, Net Hata ve Noksan kaleminin işareti ve boyutu bu bağlamda ipuçları verir.
Sağlıklı politikalar ve üretebilmek, önlemler alabilmek için dayanılan verilerin sağlıklı olması gerekir. Günümüzde merkez bankalarının önemli bir işlevi de sağlıklı istatiksel veriler üretmektir. Şeffaf olmayan tablolar, irdelenemeyen veriler sadece algı yönetimine hizmet eder; gerçeği yansıtmaz.
Cari işlemler fazlası!
Yazarın Son Yazıları
Enflasyon, en yalın tanımıyla arztalep dengesizliği nedeniyle fiyatların yükselme sürecidir.
Kuvayı Milliye, Milli Mücadele, bağımsızlık savaşımıyla eşanlı din motifli dış destekli karşı hareket başlamıştır.
Sosyal demorasi, halkın katılımıyla sosyal refahı, gönenci ençoklama; halkın egemenliği, özgürleşmesi amaçlı siyasal düzendir.
Kolonyalizm, sömürgecilik bir devletin kendi sınırları dışındaki ülkeler üzerinde hegemonya, egemenlik kurarak ideolojik, kültürel, siyasal, ekonomik baskılarla siyasal, ekonomik çıkar sağlamasıdır.
Ödemeler dengesinde “net hata noksan” kalemi...
Başlık Halkın Haberi renkli sunucusu Ekrem Açıkel’den esinleme; ama fikir Montaigne “Halk doğru olan çok şeyi bilmemeli; yanlış olan çok şeye inanmalıdır”.
Korku kültürü, bireyin; özgüvenini yitirmesine, söyleneni yapmasına, özgürce seçimini önlemeye, özsaygısından yoksunlaştırmaya, değersizleştirilmesine yöneliktir.
Trump’ın büyükelçi Barrack’a “Erdoğan’a meşruiyet verelim” talimatı, meşruiyet tartışmasına yol açtı.
Bilgilendirmede amaç, kamuoyunu aydınlatma, bilgi eksikliğini, oluşan veya oluşturulmak istenen bilgi kirliliğini gidermektir.
İttifak, tek taraflı irade beyanı ile gerçekleşmez.
Planlı kalkınma
Önerilerde bulunurken geçmişte yaşanan olaylardan, deneyimlerden ders alarak gelecekte olabilecek kötü gelişmelerden kaçınmak, uyarıda bulunmak gerekir.
Planlanan, vaat edilen büyük işlerden, söylemlerdense yapılan ufak işler daha yararlıdır.
Çözüm için soruna doğru tanı koymak, amacı belirlemek, süreci amaç doğrultusunda ilerletmek gerekir.
Ekonomi politikasının ana amaçlarından biri de gelirin yeniden dağılımı, dağılımın eşitlikçi yöne evrilmesidir.
Barışçıl, eşitlikçi, gönenç düzeyi yüksek, doğası, çevresi korunmuş bir kürede yaşamak olanaklı ve hedeflenmiş iken savaşların sürdüğü, yoksulluğun, açlığın yaygınlaştığı, haksızlığın arttığı çevrenin, doğanın sürekli kirletildiği, ortalama yaşam kalitesinin düştüğü bir kürede yaşıyoruz.
Barışçıl, güvenli, insan kaynağı gelişmiş, eşitlikçi, çevre ve doğal kaynakları korunmuş bir dünya hedeflenirken iklim krizine girmiş, çevresi, doğası giderek kirlenen, açlığın, yoksulluğun yaygın olduğu, eşitsizliğin, şiddetin arttığı, kuralsız, düzensiz, güvenli olmayan bir dünyada yaşıyoruz.
Birleşmiş Milletler’e üye ülkeler, 2000 yılında yeni girilen döneme ilişkin sürdürülebilir kalkınma hedeflerini kabul ettiler.
CHP’li olabilmek, CHP etiketi taşımayı değil, etik değerlere, niteliklere sahip olmayı gerektirir.
Ülkede barış, terörsüz Türkiye mottosu ile de bezenmiş bir BOP (GOP) kurgusu sahneleniyor.
Kolonyalizm, sömürgecilik döneminde kolonilerde başat sömürgeci güçlerle işbirliği yapan...
2018 cumhurbaşkanlığı seçiminde, yine parti örgütünün onayı olmadan, Muharrem İnce, Kılıçdaroğlu tarafından biraz da gayri ciddi şekilde kürsüye çağrılarak resen aday ilan edilmiş; İnce seçimde genel merkez tarafından desteklenmediği yakınmasıyla partiden ayrılmıştır.
Ekonomi politikasının başarısı tartışmalarında başarısızlık kanıtı cari işlem açığı.
ABD’nin BOP (GOP) kapsamında Irak ve Suriye’yi hallettikten sonra güncel olarak İran, ardından da sıranın Türkiye’ye geleceği yorumları yapılıyor.
Ekonomik kalkınma, büyüme konusuna odaklanıldığında ağırlıklı olarak yatırım, sermaye birikimi, finansman, teknoloji gündeme getirilir.
Klasik iktisat öğretisinde faiz etkili araçtır...
Bir ekonominin kalkınma aşamasına geçmeden önce gayri safi yurtiçi ve milli hasılasının (GDP-GNP) artması gerekir.
PKK’nin karalama, itham, yol gösterme, övünme ile dolu bildirgesi veya memorandumu; devletin egemen karakteri, bağımsız üniter, ulusal yapısı, Türkiye devletini uluslararası olarak tanıyan Lozan Antlaşması konularında tartışmalara yol açtı.
TC Merkez Bankası’nın brüt, net rezervi arttı, eksildi bilgisinden çok, merkez bankaları niçin rezerv bulundururlar, rezerv yeterliliğinin ölçütleri nelerdir, rezerv nasıl değerlendirilmeli, kullanılmalıdır sorularının yanıtları bilgilendirmede yararlı olur.
Sözcükler büyülüdür. Etki altına alır, belirli somut bir amaca yönlendirir, umuda kaptırır. “Barış” da büyülü bir sözcüktür.
İktisatta irdelenmeyen, bulgularla da kanıtlanmayan bir inanç, has, dogma da yabancı sermaye yatırımıdır. Yabancı sermaye yatırımı bir “panacea”, her derde deva olarak önerilir. Yabancı sermaye gelecek, üretim, istihdam artacak, enflasyon hız kesecek, döviz, teknoloji, yönetim deneyimi girişi olarak kriz sonlanacak.
Olaylar ve anılar
Faşizan hukuk düzeni
Türkiye’nin temelinin atıldığı gün
Gelir dağılımı ekonomik kalkınma
Diploma
Çevresel sermaye varlığı
Dış politikada sağgörü
Devletin onarımı
Cumhuriyetin fetret dönemi