Ödemeler dengesinde “net hata noksan” kalemi, gerçekte cari işlemler hesabının düzelticisi olmasına karşın cari işlemler dengesinin eyletimi, manipülatörü olarak kullanılmakta, yanıltıcı tutum Özal döneminden itibaren sürmektedir.
Ödemeler dengesi bilançosu içeriğinin açıklanmasıyla “net hata noksan” kaleminin kaynağı, bilançonun hangi bölümünde yer alması gerektiği ortaya konulabilir.
Ödemeler dengesi, teknik tanım olarak, ülkede yurtiçi yerleşiklerin belli bir dönemde yurtdışı yerleşiklerle olan tüm ekonomik işlemlerinin sistematik bir şekilde kaydı, listelenmesidir.
Ödemeler dengesi bir ekonomi ile dış âlem, dış ekonomiler arasındaki tüm resmi ve özel fon akımlarını karşılaştırmalı olarak gösterir.
Ödemeler dengesi vatandaşlık, uyrukluk temelinde değil, yurtiçi ve yurtdışı yerleşikler temelinde düzenlenir.
Ödemeler dengesi ile eşanlamlı ödemeler bilançosu terimi de kullanılmaktadır. Ödemeler dengesi, teknik anlamda bilanço değildir, dış varlık ve yükümlülükleri göstermez. Ödemeler dengesi, ülkenin uluslararası gelir-gider tablosu da değildir. Bilanço terimi dengeyi, sürekli dengede olmayı ifade etmek için kullanılmaktadır.
Ödemeler dengesi muhasebe anlamında ülkenin dış âlemle olan belli bir dönemdeki ödeme ve tahsilatını gösteren kaynak-kullanım, fon akım tablosudur.
Ödemeler dengesi analitik olarak; cari işlemler hesabı, sermaye hesabı, finans hesabı, uluslararası rezerv-varlıklar hesabı olarak dört ana bölüme ayrılır.
Cari işlemler hesabı, bir ülkenin dış alem arasındaki mal ve hizmet alım-satımını içerir. Mal terimi, satış amacıyla sürekli üretilen fiziki ürünleri kapsar. Finansal varlıkların ve maddi duran varlıkların, yurtiçi-yurtdışı yerleşiklerde el değiştirmesi, cari işlemler hesabında yer almaz, mal terimi kapsamında değillerdir.
Cari işlemler hesabı, iki alt ana gruba ayrılır: Ticari mal ihracat-ithalatı (dış ticaret dengesi) ve hizmetler.
Dış ticaret rakamları, kapsam ve sağlanmasında sorunlar olmakla beraber, cari işlemler hesabının görece sağlıklı verileri içeren bölümü, dış ticaret dengesidir.
Hizmetler, cari işlemler hesabında görünmeyenler (invisibles) başlığı altında da yer almaktadır.
Hizmetler, turizm, yurtdışı müteahhitlik, bankacılık, sigortacılık, taşıma, serbest meslek hizmetleri, telif hakkı, yayın hakkı, patent, lisans ve sınai hakları, ticari markaları, işletme haklarını, bilgisayar yazılımlarını, fikri mülkiyet kapsamına giren hakları ve benzerlerini, devir veya kiralanmasından elde edilen gelirleri, ödemeleri kapsar. Dış borç faiz ödemeleri ve kâr transferleri de karşılıklı olarak cari işlemler hesabında yer alır. Görünmeyenler olarak da ifade edilen hizmet hareketlerinde sağlıklı veri sağlamak zor olmakta; rakamlar, belgelere değil, çoğu kez tahminlere, varsayımlara, anket sonuçlarına, sorgulamalara dayanmaktadır.
Sermaye hesabı, 1999 yılı sonunda tabloda finans hesabından ayrılmış olup ülkelerarası vazgeçilen alacakları, bağış ve yardımları, yurda kesin dönüş yapanların beraberinde getirdikleri fiziki varlıkları, patent, marka, telif gibi sınai ve fikri hakların el değiştirmesini içerir.
Finans hesabı; doğrudan yabancı sermaye yatırımları, portföy yatırımları (menkul kıymet - finansal varlık), dış âlemden borçlanma (ana paralar) alt bölümlerinden oluşur. Dış âlemden borçlanma; devletten devlete (bilateral) borçlanma, uluslararası finans kurumlarından borçlanma, yurtdışı bankalardan borçlanma, yurtdışı yerleşik firma ve özel kişilerden borçlanma alt gruplarına ayrılır. Dış borç anapara ödemeleri de bu bölümde yer alır.
Uluslararası resmi rezerv değişikliği, artış (-) eksi, azalış (+) artı olarak tabloda yer alır.
Yinelenen evraklamaların nedeni net hata ve noksanın, esas itibarıyla cari işlemler hesabında, özellikle hizmetler kaleminden kaynaklandığını ortaya koymak amaçlanır. Net hata noksan kaleminin değer düzeltici hesap olarak cari işlemler hesabında yer alması muhasebe kurallarına uygundur.
Yılın ilk sekiz ayında cari açık 15.9 milyar dolar, net hatan noksan çıkış 10.8 milyar dolar olarak açıklanmıştır. Düzeltme ile açık 26.7 milyar dolara yükselmektedir. Cari açıkta azalış değil, artış vardır.
