Başlık Halkın Haberi renkli sunucusu Ekrem Açıkel’den esinleme; ama fikir Montaigne “Halk doğru olan çok şeyi bilmemeli; yanlış olan çok şeye inanmalıdır”.
Bireyin, rasyonel, ussal akıllıca davranması, karar alabilmesi için yeterli, doğru bilgileri alması gerekir. İktisat, tam rekabet piyasası bireyin yeterli bilgiye sahip olduğunu, doğru bilgiye ulaşabileceğini varsayar. Günümüzde ise hemen her alanda bilgi kirliliği, yetersizliği, dezenformasyon yaygındır. Reklam, kara propaganda, sesyayarlar, politik hesaplar, bireysel çıkarlar bilgi kirliliği kaynağıdır. Bilgi yetersizliğini, kirliliğini giderecek resmi-yarı resmi kanallar, makamlar ise bilgi kirliliğinin ana kaynakları oluyor.
Teknoloji, reklam, gelişme öyküleri, ödüller, sanal piyasalar, sermaye piyasaları, reklamlar, bilgi kirliliği yaratılması araçlarıdır.
Nobel Barış Ödülü, ünlü prestijli ödüllerdendir. Ancak ödülün amacı, nesnelliği konusunda olan tartışmalar, kuşkular, saygınlığı Nobel ödülünün Venezüella muhalefet lideri Trump destekçisi, Netanyahu övgücüsü Maria Corina Machado’ya verilmesi kuşkuları derinleştirmiş, yaldız dökülmüş saygınlığa bir gölge daha düşmüştür.
Örsan Öymen Cumhuriyet’te “Emperyalizm gerçeği” başlıklı yazısında, “modern emperyalizmin kendisini, iletişim, teknoloji ve propaganda olanakları sayesinde klasik emperyalizme göre daha iyi gizlediği” gözleminde bulunuyor. Ödüller, yarışmalar, çoğu kez emperyalizmin örtülü propaganda araçlarıdır. İrdelenmeden önsel kabulleri emperyalizmin etkinliğini, yayılmacılığını artırmaktadır.
Teknoloji fetişizmi yayılmakta, teknolojinin gücü, üstünlükleri, katkıları abartılı bir şekilde, “verimlilik, üretkenlik, sürdürülebilirlik” mottosu ile sunulmakta, kimileri de çağdaşlaşmanın dışında kalmamak çabasıyla, bilir gözükerek teknoloji fetişizmine hizmet etmektedir.
Verimlilik, üretkenlik, sürdürülebilirlik dillere pelesenktir ama kanıtı hemen hemen yoktur. Amaç toplumsal refahı, gönenci artırmaktır. Teknolojik yeniliklerin genelde toplumsal refahı ne ölçüde etkilediği, artırdığı irdelenmeli, belirlenmelidir.
Ekonomik faaliyetlerin, yatırımların kendi çerçevesi dışında, diğer ekonomik birimlere, ayarlara, çevreye etkileri vardır. Bu etkiler iktisatta “dışsallık” (externalities) olarak ifade edilmektedir. Dışsallık, bir ekonomik faaliyetin, aralarında ticari ilişki bulunmayan diğer ekonomik birimlerin, kendi finansal tablolarına yansımayan, fayda ve refahını etkilemesidir.
Üretim sürecinin, ekonomik faaliyetin topluma üretimin bir öğesi olmayan sosyal maliyetler yüklemesi, negatif dışsallıklar, sosyal refahı olumsuz etkilemektedir. Çevre kirlenmesi, doğa yıkımı, iklim krizi, toprağın verimsizleşmesi, çoraklaşma tipik negatif dışsallıklardır. Dışsal maliyet, ekonomik faaliyetin kendi finansal sonuçlarına yansımayan ekonomiye yüklediği maliyettir.
Dışsallık, dış maliyet, özel fayda kârlılık ile toplumsal fayda arasında fark yaratmaktadır. Özel kârlı, faydalı görülen bir faaliyet, topluma maliyet yüklemekte, sosyal refahı azaltmakta, sürdürülebilir ulusal geliri azaltmaktadır.
Reklamlar, tanıtımlar, ödüller teknoloji övgüleri konusunda kuşkucu, septik olmak ussal davranıştır. Sofizm, kuşkuculuk, irdeleme gerçeği görmeyi sağlayabilir.
Her alanda aldatmaca, kandırmaca sürdürerek fayda sağlayanlar, topluma, hatta gelecek kuşaklara zarar vermektedir. Birileri, çeşitli araçları kullanarak toplumu kandırmaya yönelmektedir. Dikkatli olmak gerekir
