Gelişmekte olan ülkelerde (GOÜ) ekonomik planlama kalkınma aracıdır.
Ekonomik planlama devletin, üretim faktörlerinin sektörel dağılımı düzenleme, gelir dağılımını iyileştirme, tasarruf, yatırım, tüketim, istihdam, ihracat-ithalat gibi temel makro değişkenleri kontrol, ekonomik kararlarda eşgüdüm sağlama yoluyla belirlenmiş kalkınma amaçlarına ulaşmaya yönelik bilinçli, iradi girişimidir.
Planlama ile; (1) piyasanın yanıltıcılığını, başarısızlığını, aksaklığını giderme, (2) sınırlı üretim faktörlerinin etkin, en uygun kullanımını sağlama, (3) kurumsal yapıyı değiştirme, (4) ekonomik, toplumsal istikrar, (5) davranış, değer yargılarını etkileme, (6) gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama, sürdürülebilirlik, (7) gelir dağılımını iyileştirme, (8) finansman sağlanmasını kolaylaştırma, özetle ekonomik kalkınmayla kalkınmanın hızlandırılması amaçlanır.
Ekonomik planlama “panacea”, her soruna umar değildir. Ancak iyi hazırlanmış, uygulanmış plan ekonomik kalkınmayı hızlandırır.
Plan uygulamasının başarılı olabilmesi için; (1) teknik olarak sağlam, ekonomik olarak uygulanabilir olması; (2) bilgili, deneyimli, dürüst, kamu yararı gözeten geniş bir uzman kadrosu, ekibi tarafından hazırlanması, (3), güvenilir, istatistiksel verilere dayanması, (4) ülke koşullarına, uygulama kapasitesine uyumlu stratejinin belirlenmesi, modelin seçilmesi, (5) politik destek sağlanması, (6) kamunun benimsenmesi gerekir.
Türkiye, biri sektörel, diğeri bütünsel kalkınma olarak, iki plan denemesi yapmıştır. 1933-37 döneminde uygulanan birinci beş yıllık sanayi planı (BBYSP) sektörel plan olup sanayi sektörüne yapılacak yatırım projelerini içerir. Plan, ithal ikamesi stratejisine, hammaddesi Türkiye’de üretilen, üretilebilecek endüstrileri kurma, sınaileşmeyi ülke geneline dar gelirliye dağıtma esasına dayanır. Devletçilik uygulaması olarak planı gerçekleştirmek üzere görev, bir KİT olarak kurulan Sümerbank’a verilmiştir. Plan başarı ile uygulanmış, Türkiye, ekonomi tarihçisi W. Rostow’un beş aşamalı kalkınma modelinin üçüncü aşaması olan “take off” kalkış aşamasına girmiştir. Bu konu yine ekonomist tarihçi Kuznets tarafından da desteklenmiştir.
Rostow’a göre Çin ve Hindistan daha geç, 1952 yılında kalkış “take off” aşamasına girmişlerdir.
1938-1942 dönemini kapsayan, ikinci beş yıllık kalkınma planında (BYKP) enerji, kimya, sanayi malları sektörlerine yatırım öngörülmüş, görevi gerçekleştirmek üzere bir KİT olan Etibank kurulmuştur. Savaş ardından da liberal özel sektörcü DP iktidarı ile plan uygulanamamış, Türkiye kalkınmada daha ileri aşamaya da geçememiştir.
Türkiye, 1963 yılında İsmet İnönü hükümeti döneminde büyümeyi hızlandırmak, DP’nin bıraktığı ekonomik yıkıntıyı düzeltmek amacıyla bütünsel kalkınma planlı dönemine girmiş, 1963-67 döneminde birinci BYKP uygulanmıştır. Dışa bağımlılığı olmayan bir ekonomi hedeflenen planda vergi, toprak, kamu yönetimi reformları planda öngörülmüş, yıllık yüzde 7 büyüme hedeflenmiş, dönemde ekonomik istikrar içinde yıllık ortalama yüzde 6.6 büyüme hızı sağlanmıştır.
Plan uygulaması, sağcı iktidarlar döneminde “Halk plan değil pilav istiyor” sloganı ile sulandırılmıştır. 2. Ecevit hükümeti döneminde, yine kamu ağırlıklı dördüncü BYKP hazırlanmış ancak 1980 askeri darbesi ile plan uygulanamamıştır.
CHP, dış ayartılara, yanılgılara kapılmadan kalkınma planı hazırlıklarına başlamalı, olası iktidarında plan uygulaması yapılmalıdır. Sol; devletçilik, halkçılık, kalkınma planı uygulamasını gerektirir.
