Barışçıl, güvenli, insan kaynağı gelişmiş, eşitlikçi, çevre ve doğal kaynakları korunmuş bir dünya hedeflenirken iklim krizine girmiş, çevresi, doğası giderek kirlenen, açlığın, yoksulluğun yaygın olduğu, eşitsizliğin, şiddetin arttığı, kuralsız, düzensiz, güvenli olmayan bir dünyada yaşıyoruz. Anomalinin, düzgünsüzlüğün neden/nedenlerini araştırmak iyi, adil, güvenli bir dünya düzenine ulaşmak önceliğidir.
Sıradanın, sıradanlığın ayırıcı özellikleri dikkate alındığında yaşanan, artan sorunların, düzgünsüzlüğün ana nedeninin sıradanlığın başatlığı olduğu tanısı yanıltıcı olmaz.
Sıradanlığın ayırıcı ortak özellikleri aşağıdaki noktalarda toplanabilir:
Sıradan;
- Bencil davranır. İlişkilerinde, kararlarında, uygulamalarında kişisel çıkarlarını gözetir, beklentilerini hedefler, çıkar, beklenti yalnız akçeli değil; orun, unvan, tanıtım şekillerinde de olabilir. Hakkı olmadığı unvan, orun, ün, güç sağlamayı amaçlar.
- Benmerkezcidir. Karar ve tecrübelerinde kendi görüşlerinin, uygulamalarının doğruluğu, haklılığı sanısındadır.
- İtaat ve biat eder; itaat ve bağlılık bekler. Biat çevresinde liyakati değil, itaat ve biati arar.
- İlkesizdir. Kişisel beklenti, amaç için her türlü ödünü verir kullanır, kullanışlıdır.
İlkesizliğin sonucu;
- Tutarsızdır. Söylem ve eylemlerinde tutarlılık yoktur. Ortama göre ve zaman içinde farklı görüşler savunup uygulamalar yapabilir.
- Çıkar paylaşımı yapar. Çıkar beklentisi varsa karşılıklı çıkar sağlar.
- Farklı ortam ve zamanlarda olduğundan farklı görüntüler verir.
Etik değerleri önemsemez, etik değerlerle kendini bağlı saymaz.
- Övünür, övülmek bekler. Başarıları üstlenir, başarılı gözükmeye özen gösterir, abartır. Övenleri ödüllendirir.
- Narsist, özseverdir. Kendisine önem verir. Kendisi için her konuda cömert, karşısındakilere hak dağıtımı dahil tutucudur.
- Büyüklenir. Kendinde olağandışı yetenekler beceriler sanısıyla sağgörülü sağduyulu davranışı yitirir.
- Bilgili, becerikli, yetenekli olma gösterisiyle toplumu yanıltır. Ataktır, tafra satar.
- Yaratıcı değildir. Öykünür ya da yenilikle, düzeltme, iyileştirme söylemiyle düzeni bozar.
- Kural tanımaz. Söylemle, topluma, ülkeye, dünyaya nizam, düzen vermeye kalkışır.
Ziya Paşa’nın “Keramet ile nizamat verirler âleme/Türlü teseyyüp (düzensizlik) bulunur hanelerinde” özdeyişi, sıradanlığın bu özelliğini vurgular.
Psikolojik karmaşa içinde liyakate, yeteneğe gizli husumet başlar. Liyakati kendisi için tehlike olarak görür.
Çözüm için sıradanlığın başatlığını, egemenliğini yaratan nedenleri belirlemek gerekir. Neoliberal politika önerileri, reklam, TV programları, teknoloji şarlatanlığı, gelişmekte olan ülkelerde komprador grup, eğitim düzeyi, sağlıksız davranışlar nedenler olabilir. Ürkeklik, olaylara kişisel açıdan bakış, toplumsal dayanışma eksikliği, eğitim yetersizliği, sıradanların başatlığını doğrudan ve dolaylı olarak destekler. Eğitim, kişilik, mücadele gücü, erdemli davranış kazandırır. Kaliteli eğitimle, dik duruşla sıradanlığın başatlığı engellenebilir. Sıradanın her alanda egemenliği; liyakatlerin, iyi eğitim eğilimlerinin dışlanmasıyla sürüyor.
