Amerikalı zenci lider Malcolm X, yaşamını çalacak suikasta yaklaşırken Amerika’daki Siyah Müslümanlar hareketinden uzaklaşmıştı. Artık beyazlar hakkında ırkçı genellemeler yapmıyor, hata yaptığını kabul ediyordu. Amerika’daki siyahların mücadelesi bir ırk üstünlüğü değil, insan hakları mücadelesiydi.
1964 sonunda İngiltere’ye gelmiş ve üniversitelerde konuşmalar yaparak değişen görüşlerini açıklamaya çalışıyordu. 3 Aralık günü Manchester Üniversitesi’nde konferans verecekti.
Heyecanlandım. ABD’deki ırk sorununu içinden görmüş ve James Baldwin’in “Gelecek Sefere Ateş” kitabını okumuştum. O an aklıma geldi. Belki de Malcolm X’i dinledikten sonra onunla konuşabilirdim! Bakarsın konuştuklarımı bir Türk gazetesinde yayımlatabilirdim!
GAZETECİ TOHUMU
23 yaşındaydım. İÜ Hukuk Fakültesi’ni yeni bitirmiş, yazarlık hayalleri kuruyordum. İçimdeki gazeteci tohumu dürtmüş olmalı, fikrimi ağabeyim Selçuk’la paylaştım. Bir arkadaşından fotoğraf makinesi ödünç aldı. Malcolm X’le konuşabilirsem, foto muhabirliğimi yapacaktı.
Konferans salonu tıka basa doluydu.
Malcolm X’in niye müthiş bir hatip olarak şöhret yaptığını çok geçmeden anladık. Sesini hiç yükseltmeden, zaman zaman espriler yaparak salonu ele geçirdi ve sonunda büyük alkış aldı.
Selçuk’la sahne arkasına geçtik. Etrafında beş, altı kişi vardı. İlk fırsatta yaklaştım, kendimi tanıttım ve Türk olduğumu söyledim. Hemen ilgilendi ve sıcak bir gülümsemeyle elimi sıktı.
ÇAPRAZ SORGUDA TERS KÖŞE
Birkaç soru sorabilir miydim?
Tabii, dedi. Ve ben aklım sıra ters bir soruyla mesleğe başladım:
“Beyazların şeytan olduğunu söylüyordunuz. Ya biz Türkler? Hem beyaz hem Müslümanız. Öyleyse biz neyiz?”
Gülümseyerek baktı bana:
“Avrupalıların sizi beyaz olarak gördüğüne emin misiniz?”
Bir soruyla kimliğimizle ilgili en hassas yeri deşmişti. Tamam, onların uygarlık kovanına katılmak istiyorduk ama nasıl olacaktı? Gerçekten onlar gibi miydik? Bizi aralarında istiyorlar mıydı? Bir asırdır tartışıyorduk ve daha da tartışacaktık.
Konuşmaya devam ettik: Hayır, hiç Türkiye’ye gelmemişti, ilk kez yaptığı Hac ziyaretinden sonra çeşitli Afrika ülkelerine uğramıştı. Uzun yıllardır aralarında bulunduğu Siyah Müslümanlardan farklı olarak, artık ırkların kardeşliğine inanıyordu.
ABDİ İPEKÇİ FARKI
İlk röportajım iyi geçmişti. Abdi İpekçi’ye göndermeye karar verdim. Kendisini tanımıyordum ama röportajın haber değerini görse görse Abdi İpekçi görürdü.
Metni dolmakalemle yazdım. Girişte, Amerika’daki ırksal gerilimi ve Siyah Müslümanlar hareketini özetlemiştim. Kendimi tanıtan kısa bir mektup ve fotoğrafları ekleyerek Abdi İpekçi adına, gazeteye gönderdim.
1965 Ocak ayı başında, Milliyet’in iç sayfalarında Malcolm X ile yan yana fotoğraflarımı ve yazımı gördüm. Bu bir mucizeydi!
Koskoca gazetenin koskoca genel yayın yönetmeni, postadan çıkan ve göndereni tanımadığı bir zarfı açıp içindeki yazıyı okumuş, fotoğraflarıyla birlikte en iyi biçimde değerlendirmişti.
İşini ciddiye alan insanın işaretiydi bu! Gazetecilik mesleğini ciddiye alan bir profesyonelin işareti!
ŞANS TANRISI GÖZ KIRPINCA
Birkaç hafta sonra Bursa’daki evimizin kapısı çalındı.
Postacı, Haluk Şahin’i arıyordu. “Benim” dedim, havalem varmış, bir kâğıt imzalatıp 85 lira uzattı. Milliyet gazetesi, ilk röportajımın ücretini göndermişti!
Meslek bana göz kırpıyordu. Ve tarih, cilvesini yaptı:
Röportajın yayımlanmasından birkaç hafta sonra, 21 Şubat 1965’te dünya Malcolm X’in Harlem’de uğradığı suikastta öldürüldüğü haberiyle sarsıldı. Artık onu herkes tanıyordu. Adı kitaplar ve filmlerle efsaneleşecekti.
Gazetecilikte şansın da rolü olabilir. İlk işimle hedefi 12’den vurmuş, Malcolm X’le röportaj yapan tek Türk gazeteci olmuştum.*
ÇOK YAŞA HOCAM!
Haluk Şahin hocamız, Prof. Dr. unvanını gazete yazıları ve kitaplarında kullanmayacak kadar alçakgönüllü; oysa Türkiye’nin iletişim dalında en donanımlı, en üst düzey akademisyenlerinden biri, etik gazeteciliğin simgesidir.
Amerikan üniversitelerinde ders vermiş, Cumhuriyet’in Washington temsilciliğini de yapmıştır.
Yukarıdaki satırlar, onun yarım yüzyıllık medya yolculuğunu lezzetle anlattığı son kitabı Babıali’ye Son Tren kitabından alıntıdır.
* Haluk Şahin, Babıali’ye Son Tren, Biz Kitap, 2024.
