Bozkurt yıkımı... Karadeniz HES’leri... - Serdar KARSU
Olaylar Ve Görüşler
Son Köşe Yazıları

Bozkurt yıkımı... Karadeniz HES’leri... - Serdar KARSU

24.08.2021 06:00
Güncellenme:
Takip Et:

Akdeniz ve Ege bölgelerimizde ciğerlerimizi kavuran yangınlardan sonra, Batı Karadeniz bölgemizde sellerle boğulduk... Sellerden en ağır yarayı almış olan Bozkurt ilçemizdeki yıkımın, Ezine Çayı üzerine kurulu hidroelektrik santralin etkisiyle mi arttığı sorusu gündemde.

HES’in işletmeci firması, DSİ Genel Müdürlüğü ve ilgili bakanlar “HES regülatör tipidir. Bendi, kapağı yoktur. Patlaması söz konusu değildir. HES’in sele etkisi yoktur” gibi açıklamalar yaptılar.

Ne var ki, 16 Ağustos 2021’de, CHP Kastamonu milletvekili Hasan Baltacı, dağ yamaçlarına tırmanarak 31 MW’lık HES’in gölet fotoğraflarını çekti. Gerçek de su yüzüne çıktı: Paramparça olmuş bir HES göleti. Santralın iki göletinden birinin parçalandığı, diğerinin ağır hasarlı olduğu saptandı.

Göletin işletmedeki su tutma oylumunun (hacminin) 45-50 bin metreküp olduğu açıklandı. Verilen bu büyüklük tek bir gölet içinse toplam 100 bin metreküplük bir su kütlesi söz konusu. Göletlerin dolup su duvarını yıkması durumu için ise daha da fazla.

HES’in alt yamaçlarında 6.5 MW’lık bir HES daha var. Onun ne durumda olduğu ise şimdilik belirsiz. Göleti, büyük olasılıkla, yukarıdaki HES’ten hızla gelen su kütlesinin vuruş etkisiyle yıkılmış ve depoladığı suyu diğer HES’ten gelen su kütlesine eklenmiş olmalı.

Sayın Baltacı’nın çektiği HES göleti fotoğrafına bakıldığında, aşağıya doğru ağaçlardan arındırılmış bir yol görünmekte. Neredeyse, sel akış yolu oluşturulmuş. HES yapımı için dengesi/bütünlüğü bozulan doğa... Kesilen ağaçlar, kazılan topraklar, çoraklaştırılan dere tabanları... Yıkılan HES göletinden akan su kütlesinin, vadi tabanına yönelmesi... Dik yamaçlardan bir anda aşağıya doğru hızlanarak akan onbinlerce metreküp su kütlesi... Yamaçlardan gelen yağmur sularıyla da birleşerek önüne ne geldiyse sürükleyip götüren, HES nedeniyle çoraklaşmış olan dere tabanından ve dolgu alanlarından, önüne katarak sürüklediği taş, toprak, ağaç ve tomruklarla kütlesi giderek artan sel...

HES’İN SELE ETKİSİ

Bir soruya yanıt arayalım: Bozkurt ilçe merkezinde olağan koşullarda akacak olan sel sularına, HES su kütlesinin eklenmesinin etkisi nedir?

HES’lerin göletlerinin yıkımından kaynaklanan 100 bin metreküp selin, Bozkurt’ta eni yalnızca 15 metre olan kanalda, 3 metre yüksekliğinde akması durumunda (100.000/15)/3= 2.222 metre uzunluğunda bir sel kütlesi. Eni 15 metre, yüksekliği 3 metre olan 2.222 metre uzunluğundaki sel kütlesinin, akmakta olan sel sularına aniden eklenmesi. Süpürtü (tsunami) etkisi... Süpürtünün, ne süre devam ettiği ise sel hızı, saatte 20 km (saniyede yaklaşık 5 metre) olarak alındığında, 2.222/5 = 444 saniye yani 7-8 dakika boyunca, sel yüksekliğini kanalda 3 metre artıran bir bindirme. Bozkurt’taki köprünün tomruklarla tıkanması sonucunda da süpürtü etkisiyle aniden yükselmiş olan sel sularının çok hızlı bir şekilde yerleşim yerlerine akını... Giden canlar!.. Dere yatağında çöken konutlar...

Yıkımı yaşayanlar, sel sularının bir anda yükseldiğini ve insanların kaçamadıklarını acıyla anlatmaktalar. Yapımcı firma ve ülke yönetimine yakın kaynaklar; HES’ten gelen suyun, akan toplam sel sularına göre çok az miktarda olduğunu açıklamaktalar. Yanıtlayalım: Depremler sonrası büyük yıkımlara yol açan denizlerden gelen su süpürtüsü, okyanuslardaki suyun milyarda birinden daha az.. Önemli olan, su miktarından da öte, anlık bindirme etkileridir..

Ağır yıkımın nedenlerinin, öncelikle toplumsal görevleri/sorumlulukları olan meslek odalarınca ve bağımsız uzmanlarca, olay yerlerinde incelemeler de yapılarak saptanması ve topluma açıklanması gerek.

EMO RAPORU 

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), 2010 yılında, Karadeniz bölgesindeki HES’leri yerinde inceleyerek kapsamlı bir rapor hazırladı. Raporda bölgedeki HES’lerin hidrolojik araştırmalar yapılmaksızın uygulamaya konulduğu, taşkın olasılıkları vurgulandı, HES’lerin doğaya, bölgedeki insan yaşamlarına verdiği zararlarla birlikte.

Bilimsel araştırmalara/saptamalara yönetim erkinden kulak veren olmadı. Karadenizdeki HES’lere karşı, sularının/doğalarının elinden alınmasına karşı direnen insanların üzerine jandarma gönderildi. Maden ve taş ocaklarına karşı çıkan, doğasını savununan yurttaşlarımıza uygulandığı gibi...

Karadeniz’in eşsiz güzellikteki dağ yamaçlarına yüzlerce HES yapıldı, devam da etmekte. “ÇED gerekli değildir” denilerek, mahkeme kararları hiçe sayılarak acele kamulaştırmalarla...

Dün Bozkurt’ta olan yıkım, Karadeniz bölgesinin pek çok yerleşim yeri için de olasıdır...

DOĞANIN ÇIĞLIĞI

Küresel salgından da önce, 2018 yılından bu yana, ülkemizdeki elektrik santrallarının sunum (arz) fazlası olduğu, raporlarla/sayılarla kanıtlanmıştır. Ülke elektrik üretimine yalnızca yüzde 2-3 katkısı olan, yerleşim yerlerinin tepesine kurulu, çevresel yıkım riski oluşturan HES’ler durdurulmalıdır!..

Ege’de, Menderes havzalarını/doğayı/insanlarımızı zehirleyen (ülke elektrik kurulu gücünün yalnızca yüzde 1.6’sı olan) jeotermal santrallar durdurulmalıdır!..

Büyük risklere gebe (gelişmiş ülkelerin durdurmakta olduğu) nükleer santraldan vazgeçilmelidir!.. 

İklim krizine, küresel ısınmaya, sellere, yangınlara, kuraklığa karşı çözümlerden başta geleni, doğa/çevre/yaşam dostu enerji üretimlerine yönelmektir. Doğayı, çevreyi yok eden taş ocakları, yabansı (vahşi) madencilik, otoyollar, betonlaşmalar durdurulmalıdır!.. 

Yağma talan düzeninin sonucu, her geçen gün artmakta olan yıkımlar da öyle söylemiyor mu?..

Tüm canlılar için sağlıklı bir çevre ve yaşam hakkı diyorsak, doğanın çığlığına yanıt gerek!..

SERDAR KARSU

ELEKTRİK MÜHENDİSİ (İTÜ)

Yazarın Son Yazıları

Tek Çin ilkesi - Wei Xiaodong

Türkiye’de Çin’in Tayvan bölgesi yaygın olarak bilinse de bu bölgeye ilişkin tarihi ve siyasi bilgiler genellikle sınırlı kalmaktadır.

Devamını Oku
05.12.2025
Cumhuriyete sahip çıkma konuşması: Atatürk’ün ‘Bursa Nutku’ - Hamdi Yaver Aktan

Mustafa Kemal Paşa, 3 Şubat 1933 akşamı İzmir Kordon’daki köşkte akşam yemeği sırasında Bursa’daki olayı öğrenir.

Devamını Oku
03.12.2025
Demokraside seçilenler özgür olmalı - Hüseyin Mert

Demokrasi; çağdaş yaşamın, mutluluğun, ekonomik kalkınmanın ve her türlü gelişmenin önkoşulu, altyapısı ve temelidir.

Devamını Oku
03.12.2025
İktidarın eğitimdeki U dönüşleri - Nazım Mutlu

Siyasal yaşamının toplamı çeyrek yüzyılı bulan iktidar partisinin kısa tarihi, sayısız U dönüşleriyle doludur.

Devamını Oku
03.12.2025
Tekke ve zaviyelerin kapatılması - Doç. Dr. Hüner Tuncer

Tekkeler ve zaviyeler, İslamdaki tarikatların dinsel tören, toplantı ve eğitim yerleridir.

Devamını Oku
02.12.2025
Suyun akışını sürdürmek - Dr. Anıl Yıldırım Poyraz

“Su ateşe galiptir ancak bir kaba girerse ateş onu kaynatıp yok eder.” - Mevlana

Devamını Oku
02.12.2025
21.yüzyılda Türkiye’de sosyal demokrasi - Halil Sarıgöz

Sosyal demokrat partilerin tarihsel serüvenine baktığımızda, parti programlarının yalnızca birer teknik metin değil; toplumun yönünü, siyasal aklın niteliğini ve iktidar imgelemini belirleyen kurucu belgeler olduğunu görürüz.

Devamını Oku
01.12.2025
Gıda güvenliği sistemimiz alarm veriyor - Adnan Serpen

Gıda yaşam için olmazsa olmazdır ancak kirlenirse hastalığa, hatta ölüme bile neden olabilmektedir.

Devamını Oku
01.12.2025
Buğra Gökce, Silivri'den Cumhuriyet'e yazdı

Otuz altıncı pazar...

Devamını Oku
29.11.2025
İhanetin adı barış olamaz… - Erol Ertuğrul

Güzel yurdumuzda 23 yıldır uygulanan politikalarla, üniter devlet yapımıza ve Cumhuriyetimizin kuruluş anlayışına uymayan görüşler seslerini yükseltmeye başladı.

Devamını Oku
29.11.2025
İddianame hukukla bağlı mı? - Doğan Erkan

İmamoğlu iddianamesi başından beri hukuk dili yerine tercih edilen siyasal retoriğiyle, delil boşluğuyla, rivayet anlatımlarıyla tartışılıyor.

Devamını Oku
28.11.2025
İmralı ziyareti ve TBMM - Hüseyin Özkahraman

Türkiye’de “Kürt meselesi”, etnik kimlik tartışmalarını aşan; devlet-toplum ilişkilerini, siyasal katılım biçimlerini, demokratikleşme dinamiklerini ve meşruiyet tartışmalarını doğrudan etkileyen çok katmanlı bir olgudur.

Devamını Oku
28.11.2025
Kurucu felsefeye dönüş - Mehmet Tomanbay

Son açıklanan TÜİK verileri enflasyon, işsizlik ve derinleşen yoksulluğun gittikçe büyüyen sorunlar olduğunu göstermektedir.

Devamını Oku
27.11.2025
Seçimin sakatlanması - Cihangir Dumanlı

Anayasamızın 2. maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti demokratik bir devlettir.

Devamını Oku
27.11.2025
Düzensiz dünya nereye gidiyor? - Nejat Eslen

Yeni bin yılın ilk yüzyılının ilk çeyreği yakında bitecek.

Devamını Oku
26.11.2025
İmralı vesilesiyle CHP dövmek - Esat Aydın

İmralı vesilesiyle CHP dövmek - Esat Aydın

Devamını Oku
26.11.2025
Eğitim sürecinde öğretme ve öğrenme - Cihat Karaali

Geçmişte eğitimciler yalnızca öğretmen değillerdi.

Devamını Oku
26.11.2025
Radbruch formülü ve Türkiye bağlamı - Başar Yaltı

Daha önce bu sütunlarda yayımlanan “Adaletsizliği Görmek” (Cumhuriyet, 07.11.2025) başlıklı yazımızda; adalete giden yolun adaletsizliği görmekten geçtiğini, bir hukuk düzeninde karar veren konumundaki tüm görevliler ile hukuk normlarını uygulayan tüm yetkililerin adaletsizliği görmek, önlemek ve adaleti yerine getirmekle görevli olduklarını, adaletsizliği görme yetisine sahip olmayanların yargıç ve savcı yapılmaması gerektiğini belirtmiştik.

Devamını Oku
25.11.2025
Türkiye Araf’ta - Gani Işık

Şimdilerde Türkiye’ye bir hal oldu; Cumhur İttifakı, İmralı ile hemhal oldu.

Devamını Oku
25.11.2025
Öğretmenim, canım benim! - Duran Güldemir

24 Kasım Öğretmenler Günü’nün anlamını ve önemini anlatmak için söylenecek çok söz var elbette ancak Ceyhun Atuf Kansu’nun “Dünyanın Bütün Çiçekleri” şiirinin bu dizeleri sanki bir başka söze gerek yoktur der gibi derin bir duygusallık içine sürüklemektedir bizi.

Devamını Oku
24.11.2025
Uçak kazasının düşündürdükleri... - Cumhur Utku

Geçen hafta Azerbaycan-Gürcistan sınırında düşen askeri uçağımızla ilgili bir tanımı düzeltelim

Devamını Oku
22.11.2025
Türkiye’de şap hastalığı neden hâlâ bitmiyor? - Gülay Ertürk

Türkiye’de hayvancılığın en büyük sorunlarından biri, aradan geçen yüzyıllara rağmen hâlâ kontrol altına alınamayan şap hastalığıdır.

Devamını Oku
21.11.2025
‘Ot otlayanlar’dan bugüne - A. Celal Binzet

Günümüzün yakıcı sorunlarından birisi olan vergi, bozuk sistemin ana nedenlerinin başında geliyor.

Devamını Oku
21.11.2025
Bir döneğin anatomisi - Çiğdem Bayraktar Ör

Dün söylediğini bugün unutuyor; hayır, unutmuyor; “Dün söylediğini yutuyor”!

Devamını Oku
21.11.2025
Dünya Çocuk Hakları Günü - Recep Nas

Çocuk Haklarına İlişkin Sözleşme, 20 Kasım 1989 günü Birleşmiş Milletler’ce kabul edilmiş, 2 Eylül 1990’da yürürlüğe girmiştir.

Devamını Oku
20.11.2025
CHP'nin iktidar kurultayı - Ziya Yergök

Türkiye’nin kurucu ve birinci partisi, iktidarın en güçlü adayı CHP, 28- 30 Kasım tarihlerinde 39. olağan kurultayını yapacak.

Devamını Oku
20.11.2025
Güvenlik kültürü üzerine - Gazi Zorer

Ülkemizin büyük kısmı aktif deprem kuşağında ve sıklıkla depremi yaşıyoruz ama esaslı bir deprem master planımız yok.

Devamını Oku
19.11.2025
Kemalizm karşıtlığının maskesi - Tunay Şendal

Türkiye, 10 Kasım’ın manevi ağırlığı altında, Mustafa Kemal Atatürk’ün mirasına yönelik tartışmaların bir kez daha alevlendiği bir kırılma anına tanık olmuştur.

Devamını Oku
19.11.2025
Gözden gönüle akan bir aydın - Mücteba Binici

Veteriner hekim Nihat Köse ile ilk karşılaşmamız, 1988 yılının ağustos ayında Samsun Sahra Sıhhıye Askeri Okulu’nda başladı.

Devamını Oku
19.11.2025
İhanet ve gerçekler - Doğu Silahçıoğlu

1914-1918 Birinci Paylaşım Savaşı’nda İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan işgaline uğrayan Anadolu; Mustafa Kemal önderliğinde başlatılan Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşı döneminde, ardında yayılmacı sömürgecilerin ve Saray’ın durduğu ihanet dolu bir sürece sahne oldu.

Devamını Oku
18.11.2025
Kavramların sosyal yaşamdaki etkisi - İsmail Doğan

İnsanlık bir arada yaşamaya başladığı andan itibaren sosyalleşme doğal bir gereksinim olarak ortaya çıkmıştır.

Devamını Oku
18.11.2025
Masumiyet karinesi - Suna Türkoğlu

Hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarından biri olan “masumiyet karinesi” veya “suçsuzluk karinesi”, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 38’inci maddesinin dördüncü fıkrasında, “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz” hükmü ile pozitif hukukta da yer almaktadır.

Devamını Oku
17.11.2025
Çalışma yasalarında değişim gerekli mi? - Dr. Engin Ünsal

Yasalar da canlılar gibi zamanla yaşlanır ve işlevini yapamaz duruma gelir.

Devamını Oku
17.11.2025
KKTC 42 yaşında! - İhsan Tayhani

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 15 Kasım 1983’te dünyaya gelenler, şimdi 42 yaşındalar ve onlar, anne ve babalarından farklı olarak özgürlüklerinin güvencesi olan bir Cumhuriyetin kucağına doğdular.

Devamını Oku
15.11.2025
Erken yaşta okur yetiştirmek - Prof. Dr. Sedat Sever

Edebiyat yapıtları, Montaigne’in belirlemesiyle, “Bizim kendimizin dışına, ötemize gitmemize” kılavuz olan estetik birer uyarandır.

Devamını Oku
13.11.2025
Sosyalizm ve cumhuriyet - Kaan Eroğuz

Neoliberal küreselleşmenin 40 yılı aşkın sürede yarattığı tahribat...

Devamını Oku
13.11.2025
Hukuk devleti mi, yargı devleti mi? - Av. Erol Türk

Hukuk devleti herkesin, devleti yönetenlerin de hukuka bağlı olduğu, hukukun üstünlüğünü ve temel hak ve özgürlükleri güvence altına alan devlettir.

Devamını Oku
12.11.2025
Ankara Hukuk Fakültesi 100 yaşında - Av. Ahmet AKGÜL

5 Kasım 1925 tarihinde, ilk TBMM binasının toplantı salonunda yapılan törende Ankara’da leyli (yatılı) – nehari (gündüzlü) bir hukuk mektebi açılmıştı.

Devamını Oku
12.11.2025
Onlar daha çocuktu… - Şükrü KARAMAN

Kocaeli’nin Dilovası ilçesinde merdiven altı parfümeri imalathanesinde meydana gelen patlamada üçü çocuk altı emekçi...

Devamını Oku
12.11.2025
Efsanevi bir dönemin sonu - Doç. Dr. Hüner Tuncer

10 Kasım 1938 tarihi, tarihte hiç kuşkusuz bir dönüm noktasıdır! Bu tarihle birlikte Türkiye’de efsanevî bir dönem sona ermiştir. Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren gözlerini her gün yeni bir masala, gerçekleşmesi olanaksız gibi görünen yeni bir düşe açan Türk ulusu, bundan böyle hiçbir şeyin eskisi gibi olamayacağının ayırdına varmaya başlayacaktır.

Devamını Oku
11.11.2025