Doğal kaynak ve hammadde kıtlığı, yüksek enerji ve artan iş gücü maliyetleri yeni bir kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Buna da “döngüsel ekonomi” denmektedir. Bu kavramla temini zorlaşabilen, sürdürebilirlik dinamizmi azalan kaynak ve hammaddelerin kullanımındaki konservatif yaklaşımların yerini “olabildiğince çok ve tekrar yararlanma” bakış açısıyla yeni bir yaklaşım almıştır.

KAPASİTE

İSKİ’nin halen 90 adet atıksu arıtma tesisi mevcut olup bunların 12’si ileri biyolojik atıksu arıtma tesisi (İBAAT) (alıcı ortamlar olarak denizleri, gölleri, nehirleri kirleten karbon, azot ve fosforu arıtan), 70’i biyolojik atıksu arıtma tesisi (BAAT) (sadece karbonu arıtan) ve 8’i ön arıtma tesisidir (büyük ve iri partikül atıkların arıtılması).

İstanbul’da kapasitesi 2 bin m3 / gün veya üzerinde olan 27 adet atıksu arıtma tesisinde yıllık 1 milyar 143 milyon 601 bin 575 m3 / yıl atıksu arıtılmaktadır. Arıtılan bu atıksulardan potansiyel geri kazanım suyu olarak 92 milyon 332 bin 690 m3 / yıl tarım alanı sulamaları için 1 milyon 449 bin m3 / yıl peyzaj ve yeşil alan sulamaları için öngörülmektedir. 

İstanbul’da 90 atıksu tesisinden yüzde 25’lik (25 katı madde + 75 su) katı içerikli 550 bin ton / yıl arıtma çamuru elde edilmektedir. Bunun susuzlaştırma ve kurutma prosesleriyle 440 bin tonu yüzde 95 katı maddeli olarak çimento fabrikalarına ikincil yakıt olarak verilmektedir.

YETERLİLİK

İstanbul’da, İBAAT’ta arıtılmış sularda ağır metaller ve mikro kirleticilerin bulunması nedeniyle geri kazanım suları olarak sadece kurum içi arıtma tesislerinde ve kurum dışı sanayi tesislerinde proses amaçlı kullanımı mümkün olabilmektedir. Arıtılmış sulardan elde edilen arıtma çamurunda ise çevre mevzuatına göre belirlenmiş limitlerin üstünde ağır metal ve mikro kirleticilerin saptanması nedeniyle tarımsal ve toprak iyileştirici amaçlı arazide ve kompost olarak kullanılamamaktadır. Ayrıca İSKİ’de üretim tesisi olmadığından biyometan üretimi de yapılamamaktadır. Sadece geri kazanım çamuru çimento fabrikalarında ikincil yakıt olarak ve kurum içi arıtma tesisinde yakıt amaçlı biyogaz üretimi ve kullanımı olabilmektedir.

2022 Türkiyesi’nde İSKİ atıksularının arıtılmasıyla elde edilen geri kazanım su ve çamuruna ilişkin bazı kamusal yarar parametreleri “döngüsel ekonomi” yaklaşımı yönünden bazı yetersizlikler göstermektedir. Bu yetersizliklerin çoğunluğu Marmara Bölgesi orman ve su havzalarının yapısal özelliği ve üç yıldır yaşanan salgına bağlıdır. Diğer yetersizlikler ise geçmiş yönetimlerin yönetsel ve teknolojik yatırım tercihlerindeki öncelikler farklılığına bağlı olabilir. Bu eksiklikler aklı ve bilimi önceleyen bir yönetim anlayışıyla aşılabilir. Nitekim buna dönük yeni İBB ve İSKİ yönetimleri, her türlü ekonomik ve idari sıkıntıya karşın master plan çerçevesinde ve bilimin rehberliğinde hazırlanan stratejik projeler doğrultusunda yeni atıksu arıtma yatırımlarını başlatmıştır.

PROF. DR. BEKİR S. KOCAZEYBEK

İÜ-C CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ TIBBİ MİKROBİYOLOJİ AD