Ahmet Şefik Kolaylı, Emine Hanım ve Hasan Fehmi Bey’in ikinci oğulları olarak 1886 yılında Bodrum’da dünyaya geldi. Ailenin ilk oğlu Tevfik, ileriki yıllarda Türk edebiyatında taşlama türünün önemli temsilcilerinden biri olacak ve ney üflemedeki ustalığı nedeniyle Neyzen Tevfik olarak bilinecekti. On üç yaşında iken terbiyesine girdiği Mehmet Âkif’in etkisi ile başladığı Sivil Veteriner Okulu’ndaki öğrenimini tamamlayarak 1907 yılında mezun olan genç Ahmet Şefik, 1910’da bakanlığın açtığı bir sınavı kazanarak bakteriyoloji eğitimi için Fransa’ya gönderildi. Buradaki ikinci yılında; yaklaşan Balkan Savaşı nedeniyle hükümet tarafından Türkiye’ye çağrıldı.
BÜYÜK SEFALET
Savaş yıllarında Halkalı’daki veteriner Okulu’nda Albay Yusuf Ziya Bey ile birlikte kurdukları hayvan hastanesinde teğmen rütbesi ile çalışmaya başladı. O yıllarda ordu perişan; insanı ve hayvanı büyük bir sefalet içindeydi. Asker açlıktan, tek tırnaklı hayvanlar ruamdan, sığırlar vebadan kırılıyordu. Komutanlarına, vebalı sığırların kesilmesini ve etlerinden kavurma yapılarak askere yedirilmesini teklif etti. “Bu hayvanları yiyen tek bir insanda hastalık çıkarsa beni kurşuna dizin” diye diretince önerisi kabul edildi. Orduya dağıtılan kavurmalarla beslenen asker Edirne’yi geri aldı.
Terhisinden sonra İstanbul’daki Bakteriyolojihane-i Baytari’de çalışmaya başladı. Seferberlik sırasında kurumun Eskişehir’e taşınan bölümünden oluşturulan laboratuvarın müdürlüğünü üstlendi. Kurtuluş Savaşı’nda bu laboratuvarın faaliyetleri, Ahmet Şefik Bey’in direnmesine rağmen İktisat Vekili Mahmut Celal Bey tarafından durduruldu. Yunanlar Eskişehir’e yaklaşınca da laboratuvar Kırşehir’e nakledildi. Ne var ki bu sırada Anadolu’da büyük bir sığır vebası salgını patlak vermişti. Bu kez Mahmut Celal Bey, Ahmet Şefik Bey’den kurumun acilen tekrar faaliyete geçirilmesini istiyordu. Böyle bir ortamda, karla kaplı patikalardan beygir sırtında geçerek dört günde Ankara’ya ulaştı. Ankara sınırları içindeki ölmüş sığır leşleri, tasavvuru güç bir dehşeti anlatıyordu! Ahmet Şefik Bey, paşanın bulduğu ilk uygun binayı işgal ederek Ankara Serum Laboratuvarı’nı kurdu ve serum üretimine başladı.
Savaş kazanılmış, Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştu. Önce laboratuvar İstanbul’a taşındı; ardından Haziran 1925’te Ahmet Şefik Bey Pendik Bakteriyoloji Enstitüsü müdürlüğüne atandı ve bu görevini 14 yıl kadar sürdürdü. Bu sırada Veteriner Hekimler Derneği’nin kurulmasını (6 Şubat 1930) sağlayarak iki dönem başkanlığını yürüttü. Mayıs 1939’da Tarım Bakanlığı Teftiş Heyeti başkanlığına getirilen Kolaylı, 1951’de Merkez Mütehassıs Müşavirliği’nden emekliye ayrıldı.
Ahmet Şefik Kolaylı’yı 26 Ocak 1976’da kaybettik. Kolaylı’nın yaşamının son altı yılına, bir baba oğul yakınlığı içerisinde tanıklık eden Prof. Dr. Ferruh Dinçer, ondan aldığı emanetler ile yarattığı eşsiz müzeyi dünya ve Türk veteriner hekimliği tarihine emek verenlere armağan ve bizlere emanet etti. Şimdi Kolaylı; bu müzedeki mütevazı köşesinde, gelenleri sıcak bir gülümseme ile karşılıyor ve söz bitiyor, Kolaylı anlatıyor... Anısı önünde saygıyla eğiliyoruz.
PROF. DR. R. TAMAY BAŞAĞAÇ GÜL
ANKARA ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ
