68 Kuşağı’nın belleği
Öner Yağcı
Son Köşe Yazıları

68 Kuşağı’nın belleği

18.12.2021 05:00
Güncellenme:
Takip Et:

Yüzyıllardır süren özgürleşme kavgasının Jön Türklerle ivme kazanıp İkinci Meşrutiyet’le, Kuvayı Milliye’yle, Ulusal Kurtuluş Savaşımızla, laik Cumhuriyetle taçlanması...

Devrimin kanunu bütün kanunların üstündendir” düşüncesiyle başlatılan kültür, eğitim seferberliği: Öğretim Birliği, Harf Devrimi, Dil Devrimi, Tercüme Bürosu, Dünya Klasikleri, Köy Enstitüleri, Halkevleri...

Bu seferberliğin yarattığı genç aydın kuşakların 1960’larda TİP, DİSK, TÖS, FKF, DEV-GENÇ gibi toplumun her tabakasında kuramsal ve eylemsel olarak örgütsel bütünlüğü yakalaması yani özgürlükle ekmeği, bilimle emeği, sanatla gülmeyi kucaklaştıran “dayanışma” sözcüğünün can bulması...

Tarihe “68 Kuşağı” olarak geçen kuşağın toplumsal mücadelemizdeki unutulmayan serüveni...

‘GELECEĞİN IŞIK SAÇAN ÇİÇEKLERİ’

Çocukluğunda yaşadığı mücadele birikiminin doruğa çıktığı günlerin masal olmadığını anlamaya ve anlatmaya ömrünü veren bir genç, beş ciltlik Türkiye Gençlik Hareketleri Tarihi: 1944-1974 (Sevinç) ile “Milletin bağrından temiz bir kuşak yetişiyor. Bu eseri ona bırakacağım ve gözüm arkamda kalmayacak!” diyen Atatürk’ün düşlediği, özlediği bir genç olarak yaşıyor.

1958 doğumlu Turhan Feyizoğlu, yaşamda özne olabilmek için emek verirken yüzyıllarca kullaştırılmış, köleleştirilmiş bir toplumdaki özgürlük arayışının doruğa çıkmasını sağlayan Cumhuriyete olan borcunu ödüyor.

Küreselleşmeyle kurulan düzenlerin emperyal dayatmalarının amansızlaştığı koşullarda insanın birikimi, deneyimi, yeteneği ölçüsünde hayallerini büyütmeye, toplumsal gerçeği görmeye, anlamaya, algılamaya çalışarak yaşamasıyla özgürleşeceğini kanıtlıyor.

FIRTINALI YILLAR

Feyizoğlu, toplumsal yaşamımızın düşünsel, eylemsel, örgütsel birikimini yazdığı kitaplarla aktarmaya çalışıyor.

Bir dönemin yaşanmışlıklarını anlamak, sorgulamak için o dönemin özne olmayı başaran insanlarının bilinçlerini, umutlarını, düşlerini, eylemlerini nedenleri ve sonuçlarıyla birlikte değerlendirmek gerektiğini bilerek ve bunu uygulayarak yazıyor.

Bizler Türkiye toplumunun tarihi geçmişinde sağlam olan, ulusal ve devrimci olan ne varsa onun mirasçısıyız” diyen Deniz Gezmiş’in özne olduğu 1960’ların fırtınalı yıllarını konuşturuyor, yüz yüze gerçekleştirdiği söyleşilerle, dönemin tanıklıkları ve belgeleriyle bugüne taşıyor:

Fırtınalı Yılların Gençlik Liderleri Konuşuyor (Ozan), Fikir Kulüpleri Federasyonu (Ozan), Denizler ve Filistin (Alfa), 15-16 Haziran 1970/ Türkiye’yi Sarsan İşçi Direnişi  (Çıngı), Fırtınalı Yıllarda Ülkücü Hareket (Ozan), Akıncılar ve AK-Gençlik’ten AKP’ye (Tekin), Yılmaz Güney/ Bir Çirkin Kral (Tekin)…

ÖNCÜLER

Mahir Çayan’ın bir şiirinde “Karanlıklar imparatorluğuna kafa tutan adamlar” olarak betimlediği 68 Kuşağı’nın öncü kişiliklerinin yaşamlarını yazıyor:

Bugünün gençlerine Deniz/ Bir İsyancının İzleri’nde (İzan) Deniz Gezmiş’i, Mahir/ On’ların Öyküsü’nde (Totem) Mahir Çayan’ı, İbo/ İhtilalin Fidanı’nda (Totem) İbrahim Kaypakkaya’yı, İki Adalı’da (İzan) Hüseyin Cevahir ve Ulaş Bardakçı’yı, Sinan/ Nurhak Dağları’ndan Sonsuzluğa’da (Alfa) Sinan Cemgil’i, Erikler Çiçek Açtığı Zaman-Dede’de (İzan) Hüseyin İnan’ı anlatıyor.

O günün gençlerini, çocukluklarından başlayarak nasıl yetiştiklerini, yakın çevreleri ve ilişkileriyle birlikte anlatırken öncü olmalarının temelini oluşturan gizemleri tanıklıklarla ve belgelerle besliyor.

Turhan Feyizoğlu, gençliğe olan umudu yineleyerek günümüze getirdiği fırtına kuşlarının gerçek ama destansı toplumsal mücadele tarihini titizlikle kitaplaştırarak 68 Kuşağı’nın belleği oluyor.

Yazarın Son Yazıları

Yurtseverlik ya da uşaklık

“Barut dolu silahlarıyla geldiler/ Ateş buyruğu verdiler acımadan/ Şarkı söyleyen bir halkla karşılaştılar/ Sevgiyle ve görev aşkıyla birleşmiş bir halk...”

Devamını Oku
06.12.2025
Değerbilir olmak

Devrimci bir insandı.

Devamını Oku
29.11.2025
Görev insanın

İnsan ömrünün bir kısmı olan on yıllar, toplum yaşamının duraklarıdır.

Devamını Oku
22.11.2025
Yaşamöykülerinden öğrenmek

Bilim, eğitim, siyaset, ekonomi, basın, spor, kısacası yaşamın her alanındaki yaşanmışlıklar birbiriyle iç içedir.

Devamını Oku
15.11.2025
Atatürk kitapları...

“Bir insanın neler yapabileceğini gösteren 20. yüzyılın olağanüstü lideri” olarak tanımlanan Atatürk için Fransız tarihçi Jean Paul Roux şöyle diyor:

Devamını Oku
08.11.2025
Cumhuriyet: İnsan olmanın yolu

Cumhuriyet’in 102. Yılında Anılarımız (Haz. Gülseren Ünsün Engin, İzan Yay.) adlı kitapta yer alan “Cumhuriyet insan olmanın yolunu yordamını öğretti” başlıklı yazımdan aktarıyorum:

Devamını Oku
01.11.2025
‘Cumhuriyet imecesi’


1963’ten, ilkokul beşinci sınıftan beri Cumhuriyet’i okuyan şanslı kişilerdenim.


Devamını Oku
25.10.2025
İnsan ve insanlık bildirgesi

TV programları, reklamlar, okullarda derslerin işleniş biçimlerinden örneklerle sistemin sürekliliğini sağlayan burjuva eğitim sistemine yönelik eleştirilerle dolu Düzene Uygun Kafalar Nasıl Oluşturulur? (Gözlem Y., 1976) adlı kitap uzun süre elimden düşmemişti.

Devamını Oku
18.10.2025
Eğitimle güzelleşmek

Eğitimle güzelleşmek

Devamını Oku
11.10.2025
İnsanşair Metin Demirtaş

Papatyaların kırlardaki, çocuklarımızın uykularındaki gülümseyişi çiğnenirken yalnız ve yaralı çocuklarını bağrına basan sağır ve büyük okyanus halka, umudun türkülerini çığırdı, günlerine güller serpti Metin Demirtaş (17 Mart 1938- 27 Eylül 2014).

Devamını Oku
04.10.2025
Toplumsal muhalefet ayakta

Toplumsal muhalefet ayakta

Devamını Oku
27.09.2025
Umutsuzluk yasak

Ahmed Arif’in deyişiyle Nuh’a beşikler veren, Havva Ana’yı dünkü çocuk sayan, fukaralıktan utanan, çıplaklıktan fideleri üşüyen, harmanı kesatlaştırılan, binlerce yıl sağılan...

Devamını Oku
20.09.2025
45. yılında 12 Eylül

Ulusal Kurtuluş Savaşı’yla Sevr dayatmasını tarihin çöplüğüne gömerek emperyalist paylaşımın tasarılarını kursaklarında bırakan Cumhuriyetimize saldırılar, kuruluşundan beri durmadı.

Devamını Oku
13.09.2025
‘Sis’

3 Eylül 1971’de kurulan TÖB-DER’in kapatılmasıyla örgütsüz bırakılan devrimci öğretmen hareketinin 12 Eylül sonrası ayağa kalkarken attığı ilk adımı olan abece dergisinin ilk sayısında (Ocak 1989) çıkan yazım geldi aklıma.

Devamını Oku
06.09.2025
Ateşlenmiş sevda

"Eğer bir ulus iktidarda bulunan kişilerin onursuzluğunu, alçaklığını, hırsızlığını, yalnızca kendi siyasal görüşünden olduğu için görmezden geliyorsa, o ulus erdemini yitirmiştir."

Devamını Oku
30.08.2025
‘Ol sevda’ yaralı

Düşünmek, düşünmeyi sağlayacak birikimi edinmek, bu birikimin verdiği dünyaya bakışla gördüğünü, öğrendiğini, duyumsadığını sergilemek yaşamın insana yüklediği bir görevdir.

Devamını Oku
23.08.2025
Tevfik Fikret’in aynasında gençlik

Ömrün anlam kazanmaya başlaması, yaşamın öznesi olma yolunda atılan adımlara bağlıdır.

Devamını Oku
16.08.2025
Çıkış yolu

“Ne yapılabilir?” diye düşünürken duyguyu bilginin süzgecinden geçirerek bilince dönüştüren...

Devamını Oku
09.08.2025
Gençlik ve gerçeği aramak

“Başımıza neler örülmek istenildiği ve nasıl karşı koyduğumuz ve daha doğrusu milletin arzu ve emellerine uyarak ve onun yardımıyla nasıl çalıştığımız görülmeli ve gelecek kuşaklar için ibret ve uyanıklığı gerektirmelidir...

Devamını Oku
02.08.2025
Cehalete karşı öğretmenlik

Doğumlardan ölümlere kendi yolunda yürüyor yaşam.

Devamını Oku
26.07.2025
Toplumsal cehalet

Sokak röportajında “Hükümete oy verip muhalefetten hesap soran bir toplum” olduğumuzu söylüyor biri.

Devamını Oku
19.07.2025
‘Kurtulma iradesi’ ve ‘bilgelik’

Bir üniversite amfisinde kürsüdeki hocanın sırada oturan bir öğrenciye, “Sen, ikinci sıradaki mavi ceketli, adın nedir” sorusuyla başlıyor video.

Devamını Oku
12.07.2025
Edebiyatçının sorumluluğu

Doğa ve yaşamla bütünleşen edebiyat, zamanla yarışır ve zamanı dünden yarına taşır.

Devamını Oku
05.07.2025
İnsanlığın sınavı

Dünyaya egemen olmaya çalışan günümüz imparatorluğunun tek kutuplu bir gelecek hülyasının yarattığı vahşi bir gerçeklik var insanlığın aynasında...

Devamını Oku
28.06.2025
Emperyalizmin bugünü: Faşizm ve Siyonizm

“Evangelist Hıristiyanlık”la “Siyonizm”in “Arap Müslümanları”yla birlikte “Şii İslamlığı”nı hedefine aldığını söylersek İsrail’in İran’a saldırısını açıklamak çok kolay olur ama gerçek bu değil.

Devamını Oku
21.06.2025
Yurt yürektedir, yürektir

Yurt ana kucağıdır, baba ocağıdır; insanın doğduğu, büyüdüğü, yaşadığı, sevdiği insanların olduğu, dilini konuştuğu yerdir.

Devamını Oku
14.06.2025
Direnmek kazanmaktır

1969’da öğretmen okulundaki duvar gazetemiz Gerçek’te, “Vietnam direniyor, çünkü Mustafa Kemal’in direnerek kazandığını biliyor” yazmışım.

Devamını Oku
07.06.2025
Coşku seli

Türkülerimiz bağrında toplumsal eleştiriyi taşır, dönemlerini, zamanı aşarak, yaşamı zenginleştirerek geleceğe akar.

Devamını Oku
31.05.2025
Cumhuriyete adanan yaşam

…Eğitirler seni olanaksızlıklar ortasında… Her yer eğitim alanı, her an eğitim anıdır. Dünyayı sevmeyi öğrenirsin...

Devamını Oku
24.05.2025
Lozan’ın anlamı

Birinci Dünya Savaşı Mondros Ateşkes Antlaşması’yla sona erdiğinde Türk süngülerinin bulunduğu yerlerin “vatan toprağı” olarak kabul edilmesiydi Misakı Milli.

Devamını Oku
17.05.2025
'Dil yurttaşlığı'

Esenlikler

Devamını Oku
10.05.2025
Yaşasın Cumhuriyet

Yaşasın Cumhuriyet

Devamını Oku
03.05.2025
Evet, hâlâ Köy Enstitüleri

Evet, hâlâ Köy Enstitüleri

Devamını Oku
26.04.2025
Gençlik, dergiler, ödüller

Gençlik, dergiler, ödüller

Devamını Oku
19.04.2025
Yüce kalabalığın umudu

Yüce kalabalığın umudu

Devamını Oku
12.04.2025
Bahara giderken

Bahara giderken

Devamını Oku
05.04.2025
‘Bütün umudum gençliktedir’

‘Bütün umudum gençliktedir’

Devamını Oku
29.03.2025
Örnek bir beyaz gömlekliyi uğurladık

Örnek bir beyaz gömlekliyi uğurladık

Devamını Oku
22.03.2025
Sonsuzluğa gidenlere veda

Sonsuzluğa gidenlere veda

Devamını Oku
15.03.2025
Ne gerekiyorsa siyaset yapacak

Ne gerekiyorsa siyaset yapacak

Devamını Oku
08.03.2025