Prof. Dr. İlhan Başgöz:

Dünya çapında bir halkbilimci ve eğitim uzmanı.

Türkiye’nin folklorunu dünyaya tanıtan bir savaşçı.

Dünya çapındaki bir başka halkbilimcinin Prof. Dr. Pertev Naili Boratav’ın öğrencisi.

Cumhuriyetin kuruluşu ile yaşıt: 1923 doğumlu.

Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdikten sonra aynı fakültenin Halk Edebiyatı Kürsüsü’ne asistan oluyor.

1940’lı yılların sonundaki “Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kıyımı”ndan payına düşeni alıyor ve Tokat Lisesi’ne öğretmen olarak atanıyor.

Türlü baskılara güçlüklere göğüs gererek geçirdiği on yıldan sonra 1960’ta yurtdışına çıkıyor.

Kaliforniya Üniversitesi Los Angeles ve Berkeley birimlerinde ve Indiana Üniversitesi’nde yıllarca Türk kültürü ve özellikle de Türk halk edebiyatı dersleri veriyor.

***

Ben İlhan Başgöz’ü, Kültür Bakanlığı Müsteşarı olduğum dönemde yakından tanıdım:

Bu dönemde hem Pertev Naili Boratav Hoca’ya hem de ona, layık oldukları ödülleri, devlet tarafından verdirerek bu değerli bilim insanlarını yeniden Türkiye’deki bilim çevreleriyle buluşturmaya çalışıyordum.

Başgöz’ü, 1974 yılında Türkiye’deki bir uluslararası toplantıda sunacağı bildiriyi iptal eden resmi makamlar tarafından kendisine yapılan büyük haksızlık ve terbiyesizliği telafi etmek için, Türkiye’ye davet etmiş, ülkemizi, ülkemiz kültürünü ABD’deki akademik çevrelerde büyük bir başarıyla temsil eden bu büyük insana ödül vermiş ve onu devletimizle barıştırmak istemiştim.

Sanıyorum bu çabamda başarılı da oldum:

Önce onun girişimleriyle ve benim desteğimle, Indiana Üniversitesi ile ortak dizi olarak kültürümüzle ilgili pek çok İngilizce yayın yaptık.

Sonra, emekli olmadan önce, büyük çabalarla, ders verdiği Indiana Üniversitesi’nde Türkiye üzerine folklor ve kültür dersleri okutmak üzere, Erdal İnönü’nün de desteğiyle bir “vakıf kürsüsü” kurdurdu ve böylece ülkesine yaptığı hizmetleri ölümsüzleştirdi.

***

42 yıl yurtdışında bir “kültür neferi” olarak çalışan Başgöz, emekli olunca, Güre köyünde, okul olarak kullanmak üzere bir ev yaptırdı.

Dört yıl boyunca asistanlara ve öğrencilere folklor, halk edebiyatı ve İngilizce dersleri verildi.

İlk yılki hocalar arasında ünlü bilim insanları Halil İnalcık ve Henry Glassie de vardı.

***

İlhan Başgöz’ün yaşamöyküsü gerçek bir serüven romanı gibidir.

Bu konuda iki ayrı kitap var.

Birisi kendi yazdığı anılarıdır:

“Gemerek Nire, Bloomington Nire, HAYAT HİKÂYEM” adıyla Türkiye İş Bankası tarafından yayımlandı.

Ötekisi, iki değerli araştırmacı, Gönül Pultar ile Serpil Aygün Cengiz tarafından yapılan bir nehir söyleşidir:

“Kardeşliğe Bin Selam” adıyla Tetragon Yayınevi tarafından yayımlandı.

Bu kitapları okuduğunuzda Sivas’ın  Gemerek ilçesinden başlayan, Ankara’ya uzanan, Tokat’tan Los Angeles’e, oradan da Indiana’ya kadar süren, sonra tekrar Ankara, Van ve İstanbul’da yaşanmış, inişli çıkışlı, heyecanlı, ihbarlar, haksızlıklar, mücadeleler ve başarılarla bezenmiş bir yaşamı izliyorsunuz.

Bence bütün toplumsal tarihçiler, eğitimciler ve halkbilimciler için, öteki yapıtlarına ilaveten, bu iki kitap bulunmaz iki kaynak!

Başgöz geçmişe ilişkin ayrıntıları o denli incelikli anımsıyor ve o kadar renkli anlatıyor ki sanki Anadolu’nun gezginci saz şairlerinden “Hazreti Ali’nin Gazavatı” destanını dinler gibi oluyorsunuz!

***

Onun hakkındaki bilimsel incelememi, ömrüm vefa ederse, “Türk Toplumbilimcileri” kitabımın üçüncü cildinde yazmak istiyorum.

Bu arada çok ağır hastalandığı sırada onu ülkesine getiren, bu topraklara dönmesini sağlayan, TC Sağlık Bakanlığı’na ve TC Dışişleri Bakanlığı’na teşekkür ediyorum.

Bitmez tükenmez yaşam sevinci ve eserleriyle aramızda yaşamaya devam edecektir!