“Ayının Rusçası nedir?”

Hiç durmadan Moskova’nın son yıllardaki büyük dönüşümünü anlatan rehberimizin birden nutku tutuldu.

Kafiledeki Batılı turistlerden biri, genç rehbere bodoslamadan bu soruyu sorunca, ortalık buz kesti…

Şaşkınlığını hızla üzerinden atan rehber kızımız, konuyu hiç şakaya, laga lugaya getirmedi. Deneyimli bir diplomat ağırlığıyla dönüp, sesini yükseltmeden ama hepimizin duyabileceği desibelde; tane tane verdi yanıtını:

“Bu soruya şimdi ben nasıl bir anlam yüklemeliyim? Batı basınında çıkan tüm karikatürlerde Rusya’nın ‘ayı’ şeklinde çizildiğini biliyoruz. Size şu kadarını söyleyeyim ki, ABD bu kez baltayı taşa vurdu!”

Bu kadar.

Güncel politikaya, hele hele Kafkaslar’da olan bitene, kıyısından köşesinden bulaşmamaya özel gayret gösteren turist rehberlerinden yolculuğumuz boyunca aldığımız en siyasi yanıt bu oldu diyebilirim, Gürcistan krizinin yoğun günlerinde….

Sovyet dönemi gibi neredeyse. Profesyonel rehberler; “turizm” dışına çıkmamaya bariz biçimde özen gösteriyor Putin Rusyası’nda. İlk kez karşı karşıya gelinen yabancılarla konuşulacak konuların listesi, katı sınırlarla önden belirlenmiş nerdeyse… “Uluorta siyaset”, listenin ön sıralarında belli ki yer almıyor.

Beklenen “had bildirme” fırsatı!

“Kafkas krizi” üzerinde bariz biçimde rehberi konuşturmayı amaçlayan bu “tahrik edici” “ayı sorusunun” anlamı; siyasi bir tartışmanın kıvılcımını çakmaktı tabii ki. Aldığımız yanıt kısa ama ülkede hızla yükselen milliyetçiliğin ruhunu yansıtmak bağlamında yeterince açıklayıcı oldu.

Yalnız Moskova ve St. Petersburg’da değil; Volga üzerinde yaptığımız nehir yolculuğu boyunca Rusya içlerinde uğradığımız tüm küçük kentlerde “Batı karşıtı milliyetçiliğin” yükselişine tanık olduk. En liberalinden en milliyetçisine, Rusları “Batı emperyalizmine karşı” kenetleyen güçlü bir harç işlevi görmüş Saakaşvili’nin ağustos savaşı, ABD ile ABD’nin müttefiklerine karşı; uzun süredir kollanan ve özlenen bir “had bildirme” fırsatı yaratmış.

Çarın tartışılmaz iktidarı pekişti!

Krizin, başkanlık seçimlerinde ABD neo-conlarına -Moskova’nın iddia ettiği gibi- avantaj sağlayıp sağlamayacağı halihazırda kuşkulu ama “Çar Putin’in dizginlerinin” bu meyanda sağlamlaştığı kesin...

Putin’in 2000’ler başındaki ilk yükselişi ile Çeçen savaşı arasındaki yakın ilişkiye dikkat çeken “Moscow Times” yazarı Yulia Latynina; Kafkaslar’daki savaşın daha ilk günlerinden bu sonuca dikkat çekiyor:

“Putin’i iktidara getiren süreç, Grozni’yi yeryüzünden silen ikinci Çeçen savaşı olmuştu...” diyor Latynina: “Bu kez de Şinvali’nin Grozni’ye benzer şekilde yerle bir edilmesi, Putin’ in tartışılmaz iktidarını önümüzdeki uzun yıllar boyunca garantiye alacaktır!” (13 Ağustos 2008)

Kafkaslar’la Karadeniz’de dehşet verici bir “nüfuz alanı” kapışması olması ötesinde; ağustos savaşının karşımıza çıkarttığı somut ilk sonuç, Putin çarlığının görülebilir gelecekte hiçbir biçimde yerinden edilemeyeceği gerçeği...

Ağır suçlama ve tehditlerin havada uçuştuğu bu devasa krizin, henüz açılış perdesindeyiz. İşin varabileceği noktalar konusunda, saçlarını Rusya’yı etüt ederek ağartan uzmanlar bile fikir birliği içinde değil. Ama özellikle bu son Rusya seyahatimin arkasından; bir “soğuk savaş” ve -evlerden ırak!- “sıcak savaş” ihtimali bana pek yakın görünmedi… Bunun tek nedeni, küreselleşme!

Rusya’ya benim bu dördüncü gidişim. İlk seyahatim Sovyetler’in hemen yıkılışından sonraydı. İkincisi on, üçüncüsü üç yıl önceydi. Her gidişimde farklı bir Rusya buldum. Karşılaştığım son Rusya bana pupa yelken “küreselleşmeye açılmış bir üçüncü dünya ülkesini” çağrıştırdı…

Hindistan ve Çin’den farklı olarak, bir teknoloji atağı ya da “öz üretimi” yok çünkü Rusya’nın. Sömürge ülkeleri gibi adeta, zenginliği -çok muazzam olsa da!- yanlız doğal kaynaklarla sınırlı bir ülke bu. Üretimi tümüyle dışa; özellikle de Batı’ya bağımlı.

Küreselleşmeyle böylesine iç içe geçen, böylesine bağımlı bir ekonomi; ’50’li yıllarda olduğu gibi Batı’ya nasıl tavizsiz ve uzun soluklu kafa tutar? Kolay değil! 

nilgun@cumhuriyet.com.tr