Merkez bankalarının bağımsızlığı, salt bir amaç değil; fiyat istikrarının sağlanmasının amacıdır. Siyasal baskıdan kurtulmuş merkez bankalarının, kamu yararı gözeterek fiyat istikrarı sağlamada başarılı olacağı öngörüsü ile bağımsızlığı savunulur.
Merkez bankası, siyasal otoriteden talimat almadan, onay beklemeden amaç belirlemede, para politikası, araçlar seçme ve kullanmada, para politikasını yürütmede özerk, serbestçe hareket ederek yasal, kurumsal, işlevsel, operasyonel, fınansal bağımsızlığa sahip olmalıdır.
Bağımsız olma merkez bankasına (MB), hesap verme yükümlülüğü de getirir. Hesap verme, merkez bankasının bağımsızlığına demokratik meşruiyet, yasallık kazandırır. MB’nin amacı, izlediği politika ve aldığı kararları doğrudan veya dolaylı biçimde vatandaşların ve onların yasal temsilcilerinin bilgisine, denetimine sunması, girdi meşruluğu; görevlerini, işlevlerini başarılı şekilde yerine getirmesi, taahhütlerini yerine getirmesi, açıklanan politika ile uygulama tutarlılığını sağlaması da girdi meşruluğu sağlar.
Hesap verme; açıklanan amaç, izlenen politika, karar ve faaliyetlerden sorumlu olmayı, uygulamanın yerindeliğini, doğruluğunu kanıtlamayı içerir. Olay gerçekleştikten, faaliyet sonrası haklılığın, yerindeliliğin savunulması hesap verme gereğidir.
Hesap vermenin önkoşulu şeffaflıktır. Şeffaflık terimi, amaç, ekonomik, yönetimsel, işlevsel şeffaflıkları içerir.
Amaç şeffaflığı; MB’nin izlediği para politikasının amacını, stratejisini, hedeflerini niceliksel olarak açıklamasıdır. Ekonomik şeffaflık; MB’nin para politikasının dayandığı modeli, verileri, varsayımları kamuoyu ile paylaşmasıdır. Yönetimsel şeffaflık; para politikasını, strateji belirlemede karar organlarındaki tartışmaların, oylama sonuçlarının tutanakları ile kamuoyuna sunulmasıdır. İşlevsel saydamlık; MB’nin hedeflere ulaşmadaki başarısının, uygulamada karşılaştığı sorunların, varsa beklenmedik ekonomik gelişmelerin, hedeflere ulaşmak için alınan önlemlerin, düzenli olarak kamuya duyurulmasıdır. Şeffaflık yalnız bilgi, veri açıklamasını değil, bilginin kamuoyunun kavrayacağı şekilde yapılandırılmasını da gerektirir.
MB’ler, guvernörlerinin açıklamaları, basın toplantıları, faaliyet raporları, bültenleri, çalıştay tebliğleri, karar organlarının toplantı tutanaklarının, finansal tablolarının sürekli ve düzenli yayınıyla kamuoyunu bilgilendirirler.
Hesap verme; karar, faaliyet, uygulamaların gerekçelerini açıklamayı, karar, faaliyet ve uygulamaların yerindeliğini kanıtlamayı, sorumlu olmayı gerektirir. MB’lerin para politikasını yürütme görevlerini yerine getirmelerine ilişkin, hesap vermelerinde etkili merci yasama organıdır.
ABD’de yasama organı Kongre’nin; Fed olarak kısaca ifade edilen Merkez Bankacılığı Sistemini gözetim ve denetim yetkisi vardır. Guvernörler Kurulu (Fed) Başkanı dönemsel olarak Kongre’ye ekonomik durum ve izlenen politikalar hakkında bilgi verir, izlenen para politikası ve alınan sonuçlar hakkında rapor sunar. Fed gerektiğinde alınacak önlemler konusunda Kongre’den görüş ve onay da alır.
Fed’in, Tam İstihdam ve Dengeli Büyüme Yasası gereği para ve kredi gelişmesine ilişkin planlarını; ABD Başkanının belirlediği ekonomik hedeflerle Fed politikaları arasındaki uyumu açıklamak; Kongre’yi bilgilendirmek yükümlülüğü vardır. 2010 yılında kabul edilen Dodd - Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act ile Fed’e, kriz döneminde kredi ilişkisine girdiği, menkul değerlerini alıp sattığı kurumların adlarının açıklaması zorunluluğu getirilmiş, finansal kriz döneminde uyguladığı acil borç verme programlarının kontrolü için Government Accountability Office talimat verilebileceği düzenlenmiştir. Kongre’nin Fed üzerindeki gözetim, denetim yetkisi, Fed anayasal bir kurum olmadığından giderek artmaktadır.
Avrupa Merkez Bankası (ECB), Avrupa Parlamentosu’na (AP), AB Konseyi ile Komisyonu’na, faaliyetleri, izlenen para politikasına ilişkin yıllık rapor sunmakta; ECB Guvernörü ile Yönetim Kurulu Üyeleri AP’nin çağırısı ya da kendi inisiyatifleriyle yetkili komitelerde sorgulanmakta, izlenen politikaları açıklamaktadırlar. AP üyeleri, ECB yöneticilerine yazılı sorular yöneltebilmekte, sorular ve yanıtlar AB’nin resmi gazetesinde yayımlanmaktadır.
Hesap verebilirlikte en katı uygulama örneği Yeni Zelanda’da görülmekte; hedeflere ulaşılamaması halinde MB guvernörünün görevine son verilebilmektedir.
MB’ler üzerinde kamunun denetim ve gözetim etkinliği, 2007-8 krizi sonrası artmaktadır.
Merkez bankacılığında bağımsızlık - hesap verme
Yazarın Son Yazıları
Enflasyon, en yalın tanımıyla arztalep dengesizliği nedeniyle fiyatların yükselme sürecidir.
Kuvayı Milliye, Milli Mücadele, bağımsızlık savaşımıyla eşanlı din motifli dış destekli karşı hareket başlamıştır.
Sosyal demorasi, halkın katılımıyla sosyal refahı, gönenci ençoklama; halkın egemenliği, özgürleşmesi amaçlı siyasal düzendir.
Kolonyalizm, sömürgecilik bir devletin kendi sınırları dışındaki ülkeler üzerinde hegemonya, egemenlik kurarak ideolojik, kültürel, siyasal, ekonomik baskılarla siyasal, ekonomik çıkar sağlamasıdır.
Ödemeler dengesinde “net hata noksan” kalemi...
Başlık Halkın Haberi renkli sunucusu Ekrem Açıkel’den esinleme; ama fikir Montaigne “Halk doğru olan çok şeyi bilmemeli; yanlış olan çok şeye inanmalıdır”.
Korku kültürü, bireyin; özgüvenini yitirmesine, söyleneni yapmasına, özgürce seçimini önlemeye, özsaygısından yoksunlaştırmaya, değersizleştirilmesine yöneliktir.
Trump’ın büyükelçi Barrack’a “Erdoğan’a meşruiyet verelim” talimatı, meşruiyet tartışmasına yol açtı.
Bilgilendirmede amaç, kamuoyunu aydınlatma, bilgi eksikliğini, oluşan veya oluşturulmak istenen bilgi kirliliğini gidermektir.
İttifak, tek taraflı irade beyanı ile gerçekleşmez.
Planlı kalkınma
Önerilerde bulunurken geçmişte yaşanan olaylardan, deneyimlerden ders alarak gelecekte olabilecek kötü gelişmelerden kaçınmak, uyarıda bulunmak gerekir.
Planlanan, vaat edilen büyük işlerden, söylemlerdense yapılan ufak işler daha yararlıdır.
Çözüm için soruna doğru tanı koymak, amacı belirlemek, süreci amaç doğrultusunda ilerletmek gerekir.
Ekonomi politikasının ana amaçlarından biri de gelirin yeniden dağılımı, dağılımın eşitlikçi yöne evrilmesidir.
Barışçıl, eşitlikçi, gönenç düzeyi yüksek, doğası, çevresi korunmuş bir kürede yaşamak olanaklı ve hedeflenmiş iken savaşların sürdüğü, yoksulluğun, açlığın yaygınlaştığı, haksızlığın arttığı çevrenin, doğanın sürekli kirletildiği, ortalama yaşam kalitesinin düştüğü bir kürede yaşıyoruz.
Barışçıl, güvenli, insan kaynağı gelişmiş, eşitlikçi, çevre ve doğal kaynakları korunmuş bir dünya hedeflenirken iklim krizine girmiş, çevresi, doğası giderek kirlenen, açlığın, yoksulluğun yaygın olduğu, eşitsizliğin, şiddetin arttığı, kuralsız, düzensiz, güvenli olmayan bir dünyada yaşıyoruz.
Birleşmiş Milletler’e üye ülkeler, 2000 yılında yeni girilen döneme ilişkin sürdürülebilir kalkınma hedeflerini kabul ettiler.
CHP’li olabilmek, CHP etiketi taşımayı değil, etik değerlere, niteliklere sahip olmayı gerektirir.
Ülkede barış, terörsüz Türkiye mottosu ile de bezenmiş bir BOP (GOP) kurgusu sahneleniyor.
Kolonyalizm, sömürgecilik döneminde kolonilerde başat sömürgeci güçlerle işbirliği yapan...
2018 cumhurbaşkanlığı seçiminde, yine parti örgütünün onayı olmadan, Muharrem İnce, Kılıçdaroğlu tarafından biraz da gayri ciddi şekilde kürsüye çağrılarak resen aday ilan edilmiş; İnce seçimde genel merkez tarafından desteklenmediği yakınmasıyla partiden ayrılmıştır.
Ekonomi politikasının başarısı tartışmalarında başarısızlık kanıtı cari işlem açığı.
ABD’nin BOP (GOP) kapsamında Irak ve Suriye’yi hallettikten sonra güncel olarak İran, ardından da sıranın Türkiye’ye geleceği yorumları yapılıyor.
Ekonomik kalkınma, büyüme konusuna odaklanıldığında ağırlıklı olarak yatırım, sermaye birikimi, finansman, teknoloji gündeme getirilir.
Klasik iktisat öğretisinde faiz etkili araçtır...
Bir ekonominin kalkınma aşamasına geçmeden önce gayri safi yurtiçi ve milli hasılasının (GDP-GNP) artması gerekir.
PKK’nin karalama, itham, yol gösterme, övünme ile dolu bildirgesi veya memorandumu; devletin egemen karakteri, bağımsız üniter, ulusal yapısı, Türkiye devletini uluslararası olarak tanıyan Lozan Antlaşması konularında tartışmalara yol açtı.
TC Merkez Bankası’nın brüt, net rezervi arttı, eksildi bilgisinden çok, merkez bankaları niçin rezerv bulundururlar, rezerv yeterliliğinin ölçütleri nelerdir, rezerv nasıl değerlendirilmeli, kullanılmalıdır sorularının yanıtları bilgilendirmede yararlı olur.
Sözcükler büyülüdür. Etki altına alır, belirli somut bir amaca yönlendirir, umuda kaptırır. “Barış” da büyülü bir sözcüktür.
İktisatta irdelenmeyen, bulgularla da kanıtlanmayan bir inanç, has, dogma da yabancı sermaye yatırımıdır. Yabancı sermaye yatırımı bir “panacea”, her derde deva olarak önerilir. Yabancı sermaye gelecek, üretim, istihdam artacak, enflasyon hız kesecek, döviz, teknoloji, yönetim deneyimi girişi olarak kriz sonlanacak.
Olaylar ve anılar
Faşizan hukuk düzeni
Türkiye’nin temelinin atıldığı gün
Gelir dağılımı ekonomik kalkınma
Diploma
Çevresel sermaye varlığı
Dış politikada sağgörü
Devletin onarımı
Cumhuriyetin fetret dönemi