Umberto Eco’nun “Yanlış Okumalar”, “Yorum ve Aşırı Yorum” adlı iki kitabı var. Uzun süredir bir soruyu tetikliyorlar kafamda: ABD, Kanada ve Avrupa Birliği ülkelerinde devlet ve hükümet başkanlarına “hakaret”ten açılmış kaç dava var acaba? Robert de Niro bir süre önce, Başkan Trump için “fuck” fiilini kullanmıştı; acaba Trump, Robert de Niro hakkında hakaret davası açtı mı? Robert De Niro, 2016’daki başkanlık seçimlerinin öncesinde bir video yayımlayarak yine hakaretler yağdırmış ve “Trump’ın yüzüne yumruk çakmak istiyorum” demişti.

***

Robert de Niro’nun eleştiri tarzını onaylamam. Sözü, Başyüce Erdoğan’ın talimatıyla Terör ve Örgütlü Suçlar Soruşturma Bürosu Savcılığı’na “mevcutlu” götürülen ve hâkim karşısına çıkarılan Müjdat Gezen ve Metin Akpınar davasına getirmek istiyorum:
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Halk TV’de Halk Arenası programına çıkan Akpınar ve Gezen hakkında yaptığı konuşmada iki sanatçıyı suçlu ilan etmiş ve yargıyı göreve çağırmıştı: “Tabii isimlerini vermeyeceğim. Yargıda gereği yapılacak. Bunun bedelini ödeyecekler. Şimdi git yargıda bunun bedelini öde. Sonuna kadar kovalayacağız” demişti. Konuşmasını anımsayalım:

***

“Biliyorsunuz bu CHP’nin yakası rozetli siyasetçileri yanında, bir de sanatçı-yazar kılıklı borazanları var. Bu borazanlardan üçü, geçtiğimiz günlerde CHP’nin resmi yayın organı olan bir televizyonda Türkiye ve benim hakkımda atıp tutmuşlar. Ne mi demişler? Önce ‘Gergedan nesli’ deyip millete hakaretle işe başlamışlar. Sonra, ‘Her şey sandıkla çözülmez’ demişler. Hızlarını alamayıp işi iç savaş goygoyculuğuna kadar götürmüşler. Sorsanız demokratlar, sanatçılar. Ama sandığa, yani milletin iradesine zerre kadar saygıları yok. Bunu sanatçı görünümü adı altındaki müsveddeler yapıyor. Yahu senin her yerin sanatçı olsa ne yazar? Başka ne demişler? ‘Şayet kendi istedikleri gibi bir demokrasi uygulaması olmazsa, belki lideri, yani beni, ayaklarından asarlarmış.’ Yahu hepiniz, topunuz cellat olsa ne yazar? Biz şehadete inanmışız. Biz kaderin üzerinde bir kadere inanmışız. Ama sizin imanınızda böyle bir şey yok. İmanınız yok ki. Onu konuşalım. Bununla yetinmemişler, ‘Belki mahzenlerde zehirlenerek ölür’ demişler. O da yetmemiş. ‘Belki başka liderlerin yaşadığı sonları yaşayabilirler’ demişler.”

***

“Gergedan nesli” Ionesco’nun Gergedanlar adlı oyununa gönderme yapıyor. “Millete hakaret” olarak değerlendirmek yanlış okuma ve aşırı yorum sınıfına girer. Uzmanından bir doğru okuma ve yorum örneği okuyalım:
“Ionesco Gergedanlar oyununda İkinci Dünya Savaşı öncesinde başlayan, daha sonra Avrupa’yı kasıp kavuran totaliter rejimlerin insanlığı nasıl yavaş yavaş ele geçirdiğini anlatır. Yazar söz konusu dönüşümden duyduğu kaygı için şunları söyler: ‘... birdenbire ortaya çıkan bir düşüncenin bulaşıcı bir hastalık gibi yayılması. Yeni bir din, bir öğreti, bir fanatizm sürükleyiveriyor insanları... Bilmem hiç dikkatinizi çekti mi, insanlar sizin düşüncelerinizi artık paylaşmıyorsa, sanki canavarlarla karşı karşıyaymışsınız duygusu uyanıyor insanda. Örneğin gergedanlarla. Gergedanların saflığı, aynı zamanda acımasızlığı var onlarda. Onlar gibi düşünmüyorsanız göz kırpmadan öldürebilirler sizleri.’ (Dipnot Kitap Kulübü)”

***

Kendi loncalarında “ustalar ustası”, “şehler şeyhi” minderinde oturanlara “müsvedde” demek, loncayı ve toplumu rencide eder.
Bir sanatçı imgelerle, simgelerle, metaforlarla, anıştırmalarla konuşur. Bu ifade sanatı tarzını yanlış okumamak, aşırı yorumun tuzağına düşmemek için, kendi bağlamları içinde değerlendirmek gerekir.