Kürtçe güçlendirilecekmiş, hatta kalıcılaştırılacakmış. Bunu söyleyen Mehmet Uçum, AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başdanışmanı Mehmet Uçum... Mehmet Uçum’un benim “Türkiye’nin Sırat Köprüsü Açılım Masalı” (1) adlı kitabımı şimdiye kadar okumadıysa okumasını hararetle tavsiye ederim. Çünkü konuştuğu konuyu (konuları) ele alan tek kitaptır. 3 Şubat 2002 günü (yani bundan 23 yıl önce) Hürriyet Pazar’da yayımlanan “Kürtçe Eğitim” adlı yazı bu kitabın 23, 24, 25’inci sayfalarında yer almaktadır. Siftah olarak bu yazıyı okusun.
‘KÜRTÇE EĞİTİM’?
Tarihten ve geleneksel yönetim tarzından kaynaklanan nedenlerden dolayı birden fazla resmi dili olan ülkeler de (Belçika, İsviçre gibi) vardır. Ama birkaçı dışında, dünyanın her ülkesinde eğitim (anaokulundan üniversitenin sonuna kadar) o ülkenin resmi dilinde (dili ile) yapılır. Ancak, Belçika tek resmi dilin kaynaştırıcı erdeminden yoksun olduğu için, iki halkı özgür bıraksanız Vallonlar Fransa ile Flamanlar da Hollanda ile birleşmek isterler. Belçika yok olur.
Şuraya varmak istiyorum: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına anadilleri olarak okutulmaz” diyen 42. maddesine göre Türkiye’de Türkçeden başka bir dilde (bir dil ile) eğitim (öğretim) yapmak olanaksızdır. Çünkü ardından resmi yazışmaların, yargının dili gelir. Durup dururken Belçikalaşırsınız.
Köşe sahibi olmuş, birtakım fetvacı gazete yazarının “anadilde eğitim” deyişini elleri titremeden kullanmalarını, Türkçe bilincinden yoksun olmalarına bağlamamız gerekiyor. Belki kabalaştım ama ülkenin huzuru söz konusu olunca “kibarlık”ı bir yana bırakmak da kaçınılmaz oluyor.
Bu konuda onlarca sayfa yazı yazmama karşın derdimi anlatmak konusunda yeteneksiz olduğuma inanmak üzereydim ki Milli Eğitim Bakanı Metin Bostancıoğlu imdadıma yetişti. Talim ve Terbiye Kurulu’nda Anadolu liselerinde yapılacak reformla ilgili çalışmaların sürdürüldüğüne dikkat çeken bakan, yapılan çalışmaları şöyle özetliyor: “Yabancı dille eğitim yerine, daha yoğun bir şekilde yabancı dil eğitimi yapılacak.” İşte sonunda Türkçeyi doğru konuşan bir insanoğlu! Bakan şunu demek istiyor: Artık Anadolu liselerinde dersler yabancı dille (dilde) değil, Türkçe okutulacak ama yabancı dil öğretimine de ciddi ağırlık verilecek.
Avrupa Birliği’nin “Türkiye İçin Katılım Ortaklığı” metnini devlet de hükümet de vatandaş hazretleri de çok iyi anlamak zorundadır. Ne diyor söz konusu belge?
“Kültürel çeşitliliğin sağlanması ve kökenlerine bakılmaksızın tüm vatandaşların kültürel haklarının güvence altına alınması. Bu hakların kullanılmasını engelleyen her türlü yasal hüküm -eğitim alanındakiler de dahil olmak üzere-kaldırılmalıdır.”
Görüldüğü gibi Avrupa Birliği, anayasanın 42. maddesinin kaldırılarak Kürtçenin eğitim-öğretim dili olmasını istemiyor. Böyle olsaydı kısa vadeli hedefler arasında yer alan “Türk vatandaşlarının kendi anadillerinde televizyon ve radyo yayını yapmalarını yasaklayan her türlü yasal hükmün kaldırılması” maddesinde olduğu gibi bunu açıkca yazardı. Yazmadığına göre, ne istiyor Avrupa Birliği?
Avrupa Birliği, vatandaşların kültürel haklarının devlet tarafından güvence altına alınmasını istiyor. Vatandaşların, devletin resmi dili olmayan anadillerini öğrenme talepleri bu güvencenin kapsamına girmez mi? Galiba giriyor. Ama Kürtçenin Türkiye Cumhuriyeti okullarında eğitim ve öğretim dili olması bu güvencenin kapsamı dışında. Zaten hükümet de “Kürtçenin eğitim ve öğretim dili olması şöyle dursun seçmeli ders bile olamaz” diyor. Buna karşılık, kışkırtılmış öğrenciler de Kürtçenin eğitim-öğretim dili ya da seçmeli ders olması için dilekçe veriyorlar.
Bu son derece tehlikeli kör dövüşte, Avrupa Birliği (bu konuda) ne istediğini kesin bir dille açıklamalıdır. Devlet, anadillerini öğrenmek isteyenlere ne yapmaları gerektiğini açıklamalı ve bununla ilgili yasa çıkarmalıdır. Anadillerini öğrenmek isteyenler de Avrupa Birliği-Türkiye görüşmeleri başlayana kadar bekleyemezler mi? Bu sabırsızlık neden?
Gazete yazarlarına gelince: “Anadilde eğitim” ile “anadilin öğrenilmesi” aynı şey değildir. Bu ayrım konusunda son derece bilinçli ve dikkatli olmaları gerekiyor. Yoksa çıkacak kargaşanın baş sorumlusu olurlar!
***
Başdanışman Mehmet Uçum bu konuda şunları söylüyor: “Egemenliğin ve milli birliğin dili Türkçenin kapsayıcılığı işle Kürtçe ve diğer dillerin özgürlüğü arasında bir uyumsuzluk yoktur. Bu bağlamda Kürtçenin özgürlüğü güçlendirilecektir. Buna karşı çıkan kötü pratikler varsa bertaraf edilecektir.” (Sözcü, 24 Kasım 2025)
“Berfaraf etmek” faşistçe bir davranıştır. Örneğin Türkiye’de resmi dil Türkçe ve Lozan Anlaşması’nda yer alan ayrıcalıklı diller (Ermenice, Rumca, İbranice) dışında Kürtçeden başka Lazca, Çerkesçe, Boşnakça, Arapça, Kıptice gibi konuşulan diller de var. Bunlar arasından sadece Kürtçeye ayrıcalık tanıyıp devlet okullarında ya da özel okullarda Kürtçeyi nasıl öğreteceksiniz, Mehmet Uçum’un dediği gibi nasıl güçlendirecek ve kalıcılaştırılacaksınız?
“Egemenliğin ve milli birliğin dili Türkçenin kapsayıcılığı ile Kürtçe ve diğer dillerin özgürlüğü arasında bir uyumsuzluk yoktur. Bu bağlamda Kürtçenin özgürlüğü güçlendirilecektir. Buna karşı çıkan kötü pratikler varsa bertaraf edilecek” imiş.
Bu ne biçim Türkçe Allah Aşkına! “Kapsayıcılık”mış, “uyumsuzluk”muş. Önce, anayasanın 3. maddesinde ne yazıyor? “Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.” Bunu yaz yeter! “Kürtçenin de anadil olarak okullarda kullanılması”nı isteyenler açığa düşerler! “Bu bağlamda”(?!) da ne demek oluyor Allah aşkına? Yasa Kürtçenin kullanım sınırlarını çizmiş ve böylece Türkçe ile bir başka dilin (Kürtçenin) aralarındaki farkı belirlemiş: TÜRKİYE’DE HİÇBİR DİL RESMİ OLARAK TÜRKÇEYE EŞİT DEĞİLDİR!
Ha, bir de “Hukuk reformu yapacaklar”mış ki Türkçe yetersizlikleri karşısında gel de rahat uyu bakalım! Son İspanyol anayasasının dil düzeltmesini (redaksiyonunu) daha sonra Nobel Ödülü’nü (1989) alacak olan Camilo José Cela yapmıştı.
1 Tekin Yayınevi, 2015.
