Adalet ve Kalkınma Partisinin “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda kabul edildi.

Kanun teklifinde yer alan;

-Özel sektör işverenlerinin SGK’ya ödeyecekleri malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi için sağlanan 5 puanlık sigorta primi indiriminin 4 puan olarak uygulanması,

-Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim süresince genel sağlık sigortasından yararlanabilmeleri için başvuru şartının yeniden düzenlenmesi,

-Bağ-kur tarım sigortalılarının sigortalılık bildirim ve sonlandırılmasına ilişkin meslek odasına tahakkuk eden idari para cezalarının terkin edilmesi,

Konularına ilişkin değişiklik ve yeni düzenlemeleri açıklamaya devam ediyoruz.

Kanun Teklifinin 12. Maddesiyle  5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin birinci cümlesinde yer alan "5" ibaresi "4" şeklinde değiştirilmiş ve Kanuna geçici 108. Madde eklenmiştir. Eklenen geçici maddede, Kanunun 81. Maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yapılan değişliğin İmalat sektörü için 31/12/2026 tarihine kadar 5 puan olarak uygulanmaya devam edeceği, bu süreyi 31/12/2027 tarihine kadar uzatmaya yetkili olduğu belirtilmektedir.

Mevcut uygulamada 5510/81/birinci fıkra-(ı) bendi kapsamındaki “5 puanlık” indirimden yararlanma şartları:

1-Bu uygulama özel sektör işverenleri için geçerlidir.

2-Özel sektör işvereninin Türkiye genelinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı ile idari para cezası borcunun bulunmaması veya bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması,

3-Kayıt dışı sigortalı çalıştırıldığı ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulduğu yönünde bir tespitin yapılmamış olması,

4-Sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri,

5-Muhtasar Beyanname ile Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin birleştirilmesi ile oluşturulan Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin  (MUHSGK) yasal süresi içerisinde “05510” sayılı kanun numarası seçilerek gönderilmesi, gerekmektedir.

5 puanlık indirim ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanmaktadır.

5 puanlık prim indiriminden yararlanamayanlar ise;

1-21/4/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerlerinde çalıştırılan sigortalılar,

2-8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerlerinde çalıştırılan sigortalılar,

3-Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar,

4-Yurt dışında çalışan sigortalılar.

Ancak, vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları ile okul-aile birliklerince çalıştırılanlar hakkında bu teşvik uygulanmaktadır..

Kanun Teklifinin 12. Maddesinde yapılan düzenleme; 5510/81-birinci fıkra-(ı) bendinde yapılıp, aynı fıkranın (j) bendinde herhangi bir değişiklik yapılmadığından, 2016 yılı Ekim ayından itibaren sigorta primlerini 5 puan indirimli olarak ödeyen Bağ-kurluları kapsamamaktadır. Yani Bağ-kur’lu sigortalılar vadesi geçmiş prim borcu olmadığı sürece primlerini 5 puan indirimli olarak ödemeye devam edeceklerdir.

5 PUANLIK PRİM İNDİRIMİ HESABI

5510/81-birinci fıkra-(ı) bendinde öngörülen 5 puanlık indirim, sigortalıların asgari ücrete kadar olan kazançlarıyla sınırlı tutulmamıştır. Sigorta primine esas kazancın  üst sınırına kadar olan kazançlarının tamamı (üst sınırı aşılmamak kaydıyla) sigortalıların brüt ücretlerinin % 5’i üzerinden hesaplanmaktadır.

Bilindiği üzere, SSK sigortalılarının prime esas kazançları üzerinden; % 20 malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi (%11 işveren, % 9 sigortalı), %2,25 kısa vadeli sigorta primi (tamamı işveren), %12,5 genel sağlık sigortası primi (%7,5 işveren, % 5 sigortalı), % 3 işsizlik sigortası primi (% 2 işveren, % 1 sigortalı), olmak üzere toplam %37,75 oranında prim tahakkuku yapılmaktadır. Bunun %15’i sigortalı hissesi, % 22,75’i işveren hissesidir. Normalde 5 puanlık indirim, işverenin %11 malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranı üzerinden yapılmakta ve MYÖ sigortasında işveren prim oranı %11 yerine % 6 olarak uygulanmaktadır.

Mevcut: Asgari ücret üzerinden (brüt 20.002,50 TL) ücret alan bir sigortalıdan dolayı 5 puanlık prim indiriminden yararlanılmaması halinde işverence ödenecek toplam prim 20.002,50 X % 37,75 / 100 = 7.550,94 TL iken,

5 puanlık prim indiriminden yararlanılması halinde ödenecek toplam prim 20.002,50 X % 32,75 = 6.550,82 TL olacaktır.

Yararlanılan 5 puanlık indirim tutarı ise 20.002,50 X 5 /100 =1.000,12 TL olacaktır.

Kanun Teklifi gereğince, 5 puanlık prim indirimin 4 puan olarak uygulanması halinde;

4 puanlık prim indiriminden yararlanılması halinde ödenecek toplam prim 20.002,50 x % 33,75 = 6.750,84 TL, yararlanılan 4 puanlık indirim tutarı ise 20.002,50 X 4 /100 =800,1 TL olacaktır.

Bu durumda, işveren 5 puanlık indirimle 6.550,82 TL prim ödeyecek iken, 5 puanın 4 puan olarak uygulanması sonucunda, asgari ücret üzerinden çalışan bir işçi için 6.750,84 TL yani 200,02 TL daha fazla prim ödeyecektir.

Kanun Teklifiyle, imalat sektörü için mevcut beş puanlık indirimin 31/12/2026 tarihine kadar devam etmesi öngörülmektedir. Cumhurbaşkanı bu süreyi 31/12/2027’ye kadar uzatabilecektir.

İmalat sektörü dışında diğer tüm sektörler bu indirimden maliyet artışı nedeniyle hemen etkilenecektir. Diğer bir ifadeyle, emekliler hariç olmak üzere, uzun vadeli sigorta kollarına tabi prim ödeyen herkes için % 1’lik maliyet artışı olacaktır

Kanun Teklifinde, değişikliğe ilişkin madde gerekçesinde, kamu harcamalarının gözden geçirilmesi ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması amacıyla bu düzenlemenin yapıldığı belirtilmekle birlikte, tıpkı EYT kapsamında emekli olanlardan yeniden çalışanların primlerine uygulanan beş puanlık indirimin kaldırılması gibi, işverenlere verilen teşviklerin bir çoğunun kamu harcamalarını kısmak adına peyderpey bu şekilde ortadan kaldırılacağının planlandığı anlaşılmaktadır.

YABANCI UYRUKLU ÖĞRENCİLERİN EĞİTİM SÜRESİNCE GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN (GSS) YARARLANMASI İÇİN BAŞVURU ŞARTINDAKİ DÜZENLEME

Kanun Teklifinin 8. Maddesiyle; 5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinde değişiklik yapılmış ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir. "Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı veya Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu karan ile burslandırılan uluslararası öğrenciler bursluluk statülerinin devam ettiği sürelerde genel sağlık sigortalısı sayılır. Genel sağlık sigortası primleri, 82 nci maddenin birinci fıkrasına göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırının %4'üdür. Bu kişiler hakkında 3 üncü maddenin birinci fıkrasının (10) numaralı bendi uygulanmaz."

Mevcut uygulamada, ülkemizde öğrenim gören yabancı uyruklu  öğrenciler,  öğrenime başladıkları ilk yılda Eylül ayından itibaren 3 ay içinde GSS kapsamında sigortalı olmak için müracaat ederlerse GSS’li olabilmektedir.  Ancak, bu sürede müracaat etmezler ise öğrenim süresi boyunca (4 yıl) GSS kapsamına alınmamaktadır.

Kanun Teklifiyle uygulama değiştirilerek, öğrencilerin her öğretim yılı başlangıcından itibaren 3 ay içinde yani, her yıl Eylül ayından itibaren 3 ay içinde müracaat etmeleri halinde, GSS kapsamına alınmaları esası getirilmiştir. Bu değişiklik, öğrenciler açısından olumlu bir düzenleme olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, maddeye eklenen fıkrayla yine ülkemizde burs alarak öğrenim gören uluslararası öğrencilerin GSS kapsamına alınması ve  bunların ödeyecekleri prim tutarı ile sadece kendilerinin (bakmakla yükümlü oldukları kişiler hariç) genel sağlık  sigortalısı olacakları öngörülmektedir.

BAĞ-KUR TARIM SİGORTALILARININ SGK’YA SÜRESİNDE BİLDİRİLMEMESİ NEDENİYLE UYGULANAN İDARİ PARA CEZALARI TERKİN EDİLİYOR

Kanun Teklifinin 18. Maddesiyle, 5510 sayılı Kanuna geçici 105. Madde eklenmiştir.

"GEÇÎCÎ MADDE 105- Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasınm (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında faaliyette bulunanların tarımsal faaliyetlerinin başlaması ve sonlanmasına ilişkin olarak ilgili meslek kuruluşlarınca 8 inci maddesinin üçüncü fikrası ve 9 uncu maddesinin üçüncü fıkrasmda belirtilen bu maddenin yürürlük tarihinden önceki sürelere ait bildirim yükümlülüklerinin bu maddenin yürürlük tarihinden önce kanuni süresi dışında yerine getirilmiş olması veya bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde yerine getirilmesi durumunda idari para cezası uygulanmaz. Bu yükümlülükler için bu maddenin yürürlük tarihinden önce uygulanan idari para cezalarının, kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın terkin edilir, ancak tahsil edilmiş tutarlar red ve iade veya mahsup edilmez. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir.”

Bu konuda benzer düzenleme, 10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 57. madde ile daha önce de yapılmış idi.

5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendindeki sigortalılar Bağ-kur tarım sigortalılarıdır. (Mülga 2926 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılar)  Bunların sigortalılıklarının başlangıç ve sonlanmasına ilişkin SGK’ya bildirim yükümlülükleri 5510 sayılı Kanunda şöyle belirlenmiştir.

Bağ-kur tarım sigortalılarının, kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren en geç bir ay içinde SGK’ya bildirimleri yapılmaktadır. Tarım sigortalıları kendileri de sigortalılık bildirimi yapabilmektedir.  Bunların sigortalılıkları; tarımsal faaliyetinin sona erdiği veya 6. maddenin birinci fıkrasının (ı) bendi uyarınca muafiyet kapsamına girdiği, yahut 65 yaşını doldurması nedeniyle talepte bulunduğu tarihten itibaren sona ermektedir. İlgili meslek kuruluşu yani ziraat odaları tarafından bu durumun 10 gün içerisinde SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir.

Kanun Teklifiyle, Bağ-kur tarım sigortalılarının sigortalılık başlangıç ve sona erme durumlarını yasal süreleri içerisinde bildirmeyen meslek kuruluşlarına uygulanan idari para cezalarının terkin edileceği öngörülmektedir. Ancak, daha önce tahsil edilen tutarlar iade veya mahsup edilmeyecektir. Ziraat odaları tarım sigortalılarını  2021 yılından itibaren SGK’ya on-line olarak bildirmeye başlamıştır. Bundan önce bildirimler kağıt ortamında yapılmakta idi. Ziraat odalarının kayıtlarının güncel olmaması nedeniyle sigortalama işlemlerinde tarım sigortalıları ve SGK büyük zorluklar yaşamakta idi. Tarımda  kayıt dışılık çok fazla idi.

Tarım sigortalılarının, diğer Bağ-kur sigortalılarının bildirim ve tescil işlemlerinden şöyle bir farkı bulunmaktadır. Örneğin bir vergi mükellefinin kaydının SGK’ya zamanında bildirilmemesi ve SGK’nın bunu 3 yıl sonra öğrenmesi durumunda, SGK bu kişinin tescil kaydını  3 yıl önceki tarih itibariyle oluşturmaktadır. Tarım sigortalılarının sigortalılıkları, bağlı oldukları ziraat odalarınca veya kendilerince bir yıl içinde bildirilmesi halinde, odaya kaydedildikleri tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi halinde ise bildirimin SGK’ya yapıldığı tarihten başlatılmaktadır. Yani bunların SGK’ya geç bildirilmesi, sigortalılar açısından mağduriyet,  SGK açısından kayıt dışılık yaratmaktadır. İdari para cezalarının terkin edilmesi, ziraat odalarının kayıtlarını SGK’ya açması anlamına gelmektedir. Meslek odaları, idari para cezası nedeniyle bildirimi yapılmayan tarım sigortalılarını SGK’ya bildirmeye başlayacaktır.  Bu yönüyle kanun değişikliği olumlu görülmüştür.