Mecelle’den alıntının gizemi 14 Din Bilgini’nin “ŞERİAT İSLAM DEMEK DEĞİLDİR” başlıklı Bildirge’sinde, İslam Dini, İslam Hukuku ve İslam Tarihi üzerine iki yerde net bir gönderme vardı:

Birinci gönderme Ebu Hanife’nin İslam Dini’nin değişmezliğine ilişkin sözü üzerine yapılmıştı:

“Büyük İslam bilgini Ebu Hanife’nin de dediği gibi din, Hz. Âdem’den beri gelen tevhit inancıdır ve asla değişmez” denmişti.

İkinci gönderme Mecelle’ye yapılmıştı ve “Şeriat”ın zamana göre değiştiğine ilişkindi:

“Osmanlı’nın Mecelle’sinde de belirtildiği üzere; ‘ezmanın tegayyürü ile ahkâmın tebeddülü inkâr olunamaz’.” denilmişti.

Böylece İslam (yani Kuranıkerim ve Sünnet) sabit, değişmez, ama Şeriat (yani kurallar) değişken olduğu için, ikisinin birbirinden farklı olduğu, sadece dinen, hukuken ve tarihsel olarak değil, mantıken de ispatlanıyordu.

***

Mecelle’den yapılan alıntıda, eski Türkçe, (Arapça ve Farsça) sözcükler kullanıldığı için, bir yanlış yapmayayım diye, hem Mecelle’yi hem de bu alıntıdaki kelimeleri ve cümlenin kendisini tekrar tekrar araştırdım.

(Babam, “Ansiklopedilere, bilmediğin değil, bildiğini sandığın sözcükler, terimler ve kavramlar için bakmalısın ki hata yapmayasın” derdi. Yazı yazarken okurlarıma saygımdan dolayı onun bu uyarısına daima uyarım.)

Ve araştırma yaparken, Mecelle’den alıntılanan cümlenin aynısına rastladım:

Hem de dönemin Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanlarından, bugünkü görevi MİT Başkanlığı olan İbrahim Kalın, Erdoğan’ın bazı sözleri üzerine açıklama yapmak için attığı (o zamanki adı Twitter olan) bir X mesajında @ikalın1 adresli hesabından, 9 Mart 2018 tarihli ve 08.57 saat damgalı iletisinde şöyle demiş:

“EZMANIN TAGAYYÜRÜ İLE AHKÂMIN TAGAYYÜRÜ İNKÂR OLUNAMAZ.”

Bu Mecelle kuralına göre zamanın değişmesiyle içtihadi hükümler ve yorumlar değişir ve yenilenmeye ihtiyaç duyar. Kuran ve Sünnet’in ortaya koyduğu hükümler ise sabittir.

Kastedilen budur.

Cumamız mübarek olsun.”

***

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2018 yılında 8 Mart Dünya Kadınlar Günü programında, o günlerde kamuoyunda tepkilere neden olan sözde fetvalar veren “hocalar”a tepki göstererek şöyle demişti: “İslamın güncellenmesinin gerektiğini bilmeyecek kadar da aciz bunlar. İslamın hükümlerinin güncellenmesi vardır. Siz İslamı 14-15 asır öncesi hükümleriyle kalkıp da bugün uygulayamazsınız!”

Erdoğan’ın bu sözleri üzerine, cahil cühela takımı derhal saldırıya geçmiş ve Kalın da, İslam’a uygun olan, yukarıda alıntıladığım açıklamayı yapmak gereğini hissetmişti.

***

14 Din Bilgininin, bu Bildirge’yi hazırlarken, İbrahim Kalın’ın İslami gerçeği de yansıtan bu yorumundan da yararlanmış olmaları, “olasılık dışı değildir” diye düşünüyorum.

***

Burada bir de küçük dil farklılığına da dikkat çekmek isterim:

Mecelle’den yapılan alıntılarda aynı cümlede, “değişmek” anlamına gelen “tagayyür” sözcüğü iki kez geçiyor. Buna karşılık, 14 Din Bilgini’nin Bildirge’sinde ikinci “tagayyür” sözcüğü yerine, yine aynı anlama gelen “tebeddül” kelimesi kullanılmış.

Böylece ifade, edebi açıdan daha doğru bir hale getirilmiş.

Ayrıca belirtmeliyim ki Ebu Hanife’ye gönderme yapılmış olmasının gizemi de ayrı bir yazı konusudur!