Tüm canlıların yapısını değiştirecek yöntem yılın olayı
Çok konu var, ama ben bilimde yaşadığımız önemli kilometre taşlarına bakacağım. Bilime bakarken iki yönü var, ilki teknoloji, özellikle yeni geliştirilen henüz yaygınlaşmamış, fakat nitelikleri itibarıyla büyük değişimlere yol açacak mühendislik- teknoloji yönü.. İkincisi ise temel bilimlerde keşfedilen ve büyük gelişmeler yol açabilecek potansiyele sahip gelişmeler.
İkincisinde, yani temel bilimlerdeki gelişmelere göz atacak olursak, Krispi8 diye isimlendirilen, canlıların DNA’larında hızlı kesip biçme fırsatı sağlayan teknolojinin vaat ettiği olanaklar. Bu yöntem keşfedileli çok oldu ancak özellikle 2019’daki uygulamalarıyla en çok tartışılan ve hızla gelişen bir bilim alanı oldu.. Düşünün, size bir özellik kazandıran bir geni veya gen parçasını kesip alıyorsunuz.. Ya yerine bir başka gen parçası koyuyorsunuz ya da koymuyorsunuz. Mesela insanlarda AIDS hastalığını, mutasyon kolaylaştırıcı bir gen parçasını daha hamilelik sırasında iki bebeğe yaptığı müdahale ile kesip çıkaran bir Çinli bilimcinin yaptığı.. Etik olmadığı ve izinsiz yaptığı gerekçesiyle görevden alınmış ve dün de üç yıl hapis cezasına çarptırılmış.
Fakat Krispi8 yöntemiyle tüm canlılara (insan, bitki, hayvan, bakteri) müdahaleler durdurulmaz bir şekilde yaygınlaşıyor.
Tartışma büyük ve yoğun
Yenidoğanlara yapılan ve yapılacak müdahalelerin, insanın gelişme, gen, evrim çizgisini değiştirebilecek özellikler taşıyacağı, yani gelişme çizgisine doğrudan müdahale edilmiş olacağı görüşü çok yaygın tartışılıyor.
Şu kesin: genleri düzenlenmiş bebekler aramızda yaşıyor. Fakat bu konuda 2019 yılında çok sayıda bilimsel makale yayımlandı.
Kesin olan şu: Bilimin eline, canlıların genlerini istedikleri gibi yeniden düzenleyebilecekleri bir araç geçti. Bunun ziraatten tutun hemen her alanda inanılmaz uygulamalarıyla bundan sonra karşılaşacağız.
Bazı önemli buluşlar
* Robotik- mühendislikte koşan robotlar dönemine girdik. El ve ayaklarına duyarlılık kazandıracak yazılımlar geliştirildi. Engel atlama, engelleri aşma vb. gibi çok sayıda yenilikler ve aynı zamanda robotların sosyal arkadaşlık yapabilecek duruma gelmeleri de sağlandı. Maksat zaman geçirmekse bazıları için..
* Enerji ve enerji depolamada önemli gelişmelere şahit olduk. Nükleer santralların daha güvenli hale getirilmesi ve enerji depolamada konusunda yeni teknolojiler üzerinde büyük çalışmalar yapılıyor. Özellikle artık arabaların tamamen elektrikli araçlara dönüşmeye başlaması, muazzam bir itici güç yarattı bilimsel teknolojik gelişmelere. Türkiye, elektrikli araç üretimini gündemine aldığına göre, artık babayiğitlerin yerli akü geliştirmeye birinci derecede öncelik vermesi bekleniyor. Bu alan tamamen dışarıya bağımlı olmaktan çıkarılamadığı sürece, uyduruk bir yerli ve milli lafı dolaşıp duracak..
* İklim değişimi en çok gündemde olan konu oldu. Buzulların erimeleri ve dünyada sıcaklığın artış eğilimine kesin girmesi, iklim değişimini en önemli konu haline getirdi. Ancak siyasetin bu bulgulara dayalı yeni ekonomi ve sosyal politikalar geliştirmemesi de bence yılın en kötü olaylarından biri.
* Halen piyasada olan ve ayrıca bu cuma yayımlanacak olan Herkese Bilim Teknoloji dergisi 2019’da bilimin hemen her alanındaki büyük gelişmeleri duyuruyor. HBT’de ekonomik yararı büyük ve dünyayı değiştirecek 10 büyük yeniliği yazdı. Dünyanın en önemli 2 büyük bilim dergisinden biri olan Nature’da yayımlanan en dikkat çekici 10 araştırmasını dergide okuyabilirsiniz.
Ayrıca piyasadaki dergide, çok önemli birkaç konuyu da bu arada anımsatmak isterim: belirsizlik bir özgürlük seçeneğidir... ve Çocukta bilime merak nasıl söndürülüyor?
* Ayrıca cuma günü yayımlanacak dergiye bakıyorum: Yine 2019’da sağlıkta yapılan büyük keşiflerin tanıtımları var.. Bir de beynin sırlarını aydınlatan 10 önemli araştırmanın özet bilgileri...
